حج و تعالی جهان اسلام : مروری بر کارکرد های بین المللی حج با تمرکز بر بیداری اسلامی صفحه 173

طرف دیگر حج در ابعاد و جنبه های فقهی و اخلاقی (فردی) خلاصه نمی شود، بلکه روح تعالیم حج، ابعاد و پیام های سیاسی و اجتماعی فراوانی در عرصه ملی و بین المللی دارد که در راستای ایجاد و تقویت بیداری اسلامی، تحلیل شدنی است. از این جهت می توان گفت جهانی شدن، بستر بسیار مناسبی است تا حج کارکردهای سیاسی و اجتماعی خود را در راستای تقویت بیداری اسلامی توسعه دهد؛ به عبارت دیگر جهانی شدن، زمینه را برای صدور شعارهای سیاسی - اجتماعی حج، مانند همگرایی و وحدت امت اسلامی، مبارزه با طاغوت و نفی پذیرش حکومت غیر الهی، دوری از مشرکان و دشمنان و پذیرش ولایت الهی فراهم می کند. این شعارها در ایجاد، تعمیق و پیروزی بیداری اسلامی بسیار مؤثر است.

اهمیت و عرصه های جهانی شدن

جهانی شدن ابعاد گوناگون سیاسی، فرهنگی و اقتصادی دارد و به کمرنگ شدن نقش زمان و مکان، در تعاملات و روابط اجتماعی تأکید دارد. (1) بر این اساس برخی جهانی شدن را درهم فشرده شدن جهان و تراکم آگاهی نسبت به جهان تعریف می کنند. (2)

برخی با خوش بینی معتقدند جهانی شدن، فرایندی است که در اثر توسعه فناوری ارتباطات، جریان آزاد اندیشه ها، اطلاعات و دانش ها را در بر دارد و گشودگی روابط فرهنگی را به ارمغان می آورد. (3) در مقابل، برخی جهانی شدن را یک طرح از پیش تدوین شده می دانند که برای استیلای هرچه بیشتر جهان غرب بر جهان سوم و فراگیر

1- (1) . برای نمونه ر.ک: جهانی شدن فرهنگ هویت، ص 19؛ فضا و نابرابری اجتماعی، عماد افروغ، صص 69 و 70؛ جهانی شدن، مالکوم واترز، ترجمه اسماعیل گیوی و سیاوش مریدی، ص 12.
2- (2) . جهانی شدن، تئوری های اجتماعی و فرهنگ جهانی، رابرتسون، ترجمه کمال پولادی، ص35.
3- (3) . برای نمونه ر.ک: فصلنامه سیاست خارجی، «پیچیدگی و تناقض های جهانی شدن»، جیمز روزنا، ش13، صص 1026-1032؛ فصلنامه مطالعات ملی، «جهانی شدن و هویت ملی»، ش5، صص 72 و 73.