حج و تعالی جهان اسلام : مروری بر کارکرد های بین المللی حج با تمرکز بر بیداری اسلامی صفحه 184

تمدنی آن پیش روی امت اسلامی نیست. بنابراین لازم است با رویکردی تمدنی، تمامی آموزه ها و ظرفیت های جهان اسلام، بازخوانی شود و نقشه ای جامع برای تحقق تمدن اسلامی طراحی گردد تا حرکت و پتانسیل جهان اسلام، در مسیر واقعی خود قرار گیرد.

بنابراین از طرفی بیداری اسلامی، خود را در مقابل استیلای فرهنگی، سیاسی و اقتصادی غرب تعریف می کند و از این جهت بیداری اسلامی در لایه های تمدنی، به مصاف غرب می رود و از طرف دیگر، حج در مقام عبادتی فراگیر، با کارکردهای سیاسی و اجتماعی ژرف، ابعاد تمدنی نوینی را برای جهان اسلام فراهم می کند.

در این فصل قصد داریم پس از بیان اهمیت ابعاد تمدنی، جنبه های تمدنی حج و بیداری اسلامی را مرور کنیم و در پایان، تأثیر ابعاد تمدنی حج در بیداری اسلامی را مرور نماییم.

ابعاد تمدنی بیداری اسلامی

تمدن اسلامی پس از دوران اوج خود، دچار نوعی افول شد. تمدن اسلامی از قرن اول تا قرن پنجم قمری، رو به پیشرفت بود، سپس رفته رفته تنزل کرد و با حمله مغول، افول نمود. با این همه این تمدن، از بین نرفت و در مرحله دوم ترقی که از آخرین دهه قرن هفتم تا پایان قرن یازدهم ادامه یافت، سه امپراطوری بزرگ در ایران (صفویه)، ترکیه (عثمانی) و هند (گورکانیان) شکل گرفت. این مرحلۀ اعتلا، از آغاز قرن دوازدهم تا اواسط قرن سیزدهم، رو به افول گذاشت و اینک در جهان سوم، نشانه هایی از سومین موج اعتلای تمدن اسلامی به چشم می خورد. (1)