حج و تعالی جهان اسلام : مروری بر کارکرد های بین المللی حج با تمرکز بر بیداری اسلامی صفحه 38

می تواند رهبری گروهی را به عهده گیرد، که از جنس آن گروه و هم ارزش با آن گروه باشد و در جهت تأمین و پیگیری اهداف آن، از محبوبیت و توانایی لازم برخوردار باشد. آیه پیش گفته، همه این صفات را بیان می کند. در واقع مهم ترین ضوابط رهبری، از میان گروه و مردم بودن، هم ارزش بودن و نیازهای مشترک داشتن است (1)

حج ابراهیمی، فرایند شکل گیری رهبری و امامت جامعه را در ابراهیم(ع) به نمایش گذاشت تا هر کسی در هر زمانی، بداند که رهبری جامعه اسلامی و هدایت امت اسلامی به سوی خدا، کار هر کسی نیست و دشواری های زیادی را باید تحمل کرد.

4. وحدت کلمه و همبستگی

همبستگی از چهار عامل ارزش ها، هنجارها، نقش ها و تجمعات مشترک تشکیل شده است و چهار کارکرد تطبیق با شرایط جدید، حل تنش های اجتماعی، نیل به اهداف و حفظ همبستگی را ایفا می کند. (2) همه عوامل همبستگی و کارکردهای آن در حج، در قالب «کلمه توحید» و «توحید کلمه» خود را نشان می دهند. در همه ادیان، تشکیل انجمن اخوت برای رسیدن به آرمان مذهبی و اجتماعی متدینان رواج دارد. این حرکت برای همبستگی پیروان، جهت اعتراض به وضع موجود و وصول به آرزوی مشترک و تجدید و تشدید اعمال دینی، بنیادی است. (3) زمینه شکل گیری اخوت و برادری در اسلام، با توجه به تأکیدهای قرآن کریم و متون دینی، بسیار گسترده است. در واقع مذهب، خاصیت تشکیلاتی بالایی دارد؛ این تشکیلات می توانند ماهیت سیاسی و اجتماعی، هیأتی، رهبانی و انزوایی، محافل عرفانی و درویشی گری، موافق وضع موجود یا مخالف وضع موجود، داشته باشند.

1- (1) . آناتومی جامعه، مقدمه ای بر جامعه شناسی کاربردی، فرامرز رفیع پور، صص 120 و 121.
2- (2) . انقلاب و بسیج سیاسی، حسین بشیریه، ص51.
3- (3) . جامعه شناسی دین، یواخیم واخ، ترجمه جمشید آزادگان، صص 173 - 175.