تاریخ خمس صفحه 146

1- 239. الجمل، ص 217.

2- 240. وسائل الشیعه، ج 9، ص 448، باب 2، ما یجب فیه الخمس، ح 6؛ آورده از تهذیب، ج 4، ص 22، ح 350.

3- 241. وسائل الشیعه، ج 9، ص 506، باب 10، ما یجب فیه الخمس، ح 2؛ آورده از الفقیه، ج 2، ص 22، ح 83.

کردن برای سلطان پرسیده شد: آیا از (دستگاه و دربار او) بیرون بیاید؟ امام فرمود: نه، مگر اینکه اختیار خوردن و آشامیدن هم نداشته باشد و اینکه نتواند سیاستی به خرج دهد، بنابراین اگر کار کرد و چیزی به دست آورد، خمس آن را به نزد اهل بیت علیهم السلام بفرستد».

امکان دارد این به عنوان مال مخلوط به حرام و یا اموالی باشد که خمس داخل در آنها شده است.

سه - توسعه مفهوم معدن

تا زمان امامت امام صادق علیه السلام، به گوهرها و اشیای ارزشمند زمینی؛ چون سنگ های گرانبها، معادن و عناصر شیمیایی و … خمس تعلّق می گرفت؛ امّا در این زمان، مفهوم معدن توسعه پیدا کرد و به گوهرهای دریایی؛ مانند جمع آوری عنبر از آب دریا و مروارید به دست آمده از غوّاصی نیز تعلّق گرفت.

یکی از شاگردان امام به نام محمّد بن علی حلبی می گوید: «سألت أباعبد اللَّه علیه السلام عن العنبر وغوص اللؤلؤ؟ فقال: علیه الخمس. قال: وسألته عن الکنز کم فیه؟ قال: الخمس. وعن المعادن کم فیها؟ قال: الخمس. وعن الرصاص والصفر والحدید وما کان بالمعادن کم فیها؟ قال: یؤخذ منها کما یؤخذ من معادن الذهب والفضّه»؛(1)