خمس و زکات صفحه 1

1- مقدّمه

خمس » مقدّمه

با لطف خداوند متعال، تا کنون یک دوره اصول عقاید از توحید تا معاد و یک دور تفسیر قرآن کریم به نام تفسیر نور، و از فروع دین، کتاب های متعددی درباره نماز، حج و امر به معروف و نهی از منکر نوشته ام. آنچه پیش رو دارید یادداشت هایی درباره خمس و زکات است که تنظیم و ارائه می گردد.

تقریباً آنچه را نوشته ام ابتدا در صدا و سیما گفته و سپس اقدام به چاپ آن کرده ام.

با لطف خداوند، برای نماز و زکات و تفسیر و امر به معروف، ستادهایی تشکیل و اقداماتی انجام گرفت. آنچه انجام گرفته و آنچه نوشته شده، توفیق الهی بوده و آنچه مورد دغدغه است، آن است که به آنچه گفته و نوشته ایم، چقدر عمل کرده ایم و آنچه عمل کرده ایم، چقدر مورد قبول خداوند واقع شده است؛ زیرا مقدس ترین کارها که به دست مقدس ترین مردان خدا انجام گرفته است اگر قبول نشود، هیچ ارزشی ندارد. قرآن

می فرماید: حضرت ابراهیم علیه السلام پایه های کعبه را بالا می بُرد و اسماعیل هم او را کمک می کرد، امّا آنچه برای او مهّم بود قبول شدن این عمل به درگاه الهی بود و لذا فرمود: «ربّنا تقبّل منّا»(1)، با اینکه شخصی بالاتر از ابراهیم علیه السلام و یاوری بهتر از اسماعیل و کاری بالاتر از ساختن کعبه نیست، امّا اگر قبول نشود چه سود!

هدف ما در این کتاب، نه تحقیق عمیق است که بضاعت و فراغت آن را ندارم و نه نقل تمام اقوال، بلکه چون دیدم آنچه درباره زکات و خمس در دسترس مردم قرار دارد، یا فتاوای مراجع و احکام است که به صورت مسأله بیان شده است و یا کتب فنّی و فقهی و استدلالی است، و در این بین جای کتابی که دورنمائی از خمس یا زکات را برای عموم مردم ترسیم کند کم یاب است، لذا دست به این نوشتار زدم.

در این نوشته، محور مطالعه، قرآن و نهج البلاغه و روایات بوده است. از کتاب جامع الاحادیث آیهاللّه العظمی بروجردی و کتاب شریف بحارالانوار و نکاتی که در تفاسیر، ذیل آیه خمس (آیه 41 سوره انفال) و آیه زکات (آیه 60 سوره توبه) و سایر آیات مربوطه آمده، بهره برده ام.

از سه کتابی که در این زمینه نگاشته شده، کتاب الخمس آیه اللّه نوری، کتاب خمس آیه اللّه حاج حسن امامی اصفهانی و کتاب خمس حجهالاسلام و المسلمین سیدمحمد ضیاءآبادی نیز بهره گرفتم.

با این حال همان گونه که خودم کمبودهایی دارم، نوشته هایم نیز کمبودهایی دارد. از خداوند متعال می خواهم کمبودها را جبران و سیئات را تبدیل به حسنه فرماید و از خوانندگان عزیز تقاضای تکمیل، تذکر و دعا دارم.

یاوران

از دو فاضل ارجمند حجهالاسلام آیتی و حجهالاسلام جعفری، از دوستان مرکز تخصصی مهدویّت قم، که این یادداشت ها را تنظیم و تکمیل نمودند، تشکر می کنم.

از حجهالاسلام متوسل که در بازنگری و اصلاح نوشته ها و آقای متوسلی که در به ثمر رساندن کتاب های بنده رنج ها کشیده اند، متشکرم.

از حجهالاسلام واعظی نژاد نیز که یادداشت های اینجانب در موضوع انفاق را، با تتبّع و تکمیل خودشان، به صورت کتابی مستقل به نام «آینده ای بهتر در پرتو انفاق» به علاقه مندان عرضه کردند، نیز تشکر می کنم.

محسن قرائتی

تابستان 82

2- جایگاه خمس در اسلام- دورنمائی از فلسفه خمس و زکات

خمس » جایگاه خمس در اسلام- دورنمائی از فلسفه خمس و زکات

گرچه اسلام درآمدهایی را که از طرق نامشروع، همچون اختلاس، احتکار، کم فروشی، ربا، سرقت، رشوه و امثال آن بدست می آید، به شدّت حرام کرده و حکومت اسلامی را مسئول بازگشت این اموال به صاحبان اصلی آنها دانسته است، چنانکه امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: تمام اموالی را که در زمان خلیفه سوّم میان نورچشمی ها به ناحق تقسیم شده است، برخواهم گرداند، گرچه آن اموال در مهر زنان هزینه شده

باشد.(1) امّا با این حال به دلایل تفاوت های حکیمانه ای که خداوند میان انسان ها قرار داده است و به خاطر تلاش و تخصّص و ابتکار، برخی افراد درآمد بیشتری دارند که از طریق مشروع نیز کسب کرده اند، و برخی افراد با درآمد کم، توانِ اداره زندگی خود را ندارند.

تمام نظام های بشری برای کم درآمدها به فکر چاره بوده اند، زیرا اگر این خلاء به نحوی پر نشود، کینه و حسادتِ کم درآمدها نسبت به پردرآمدها شعله ور می شود و شعله اش ممکن است همه چیز را بسوزاند. اگر گرسنگان سیر نشوند، خطر بالارفتن آمار جنایات جدّی می شود و هر نظامی که به فکر گرسنگان نباشد، ماندنی نیست.