خمس و زکات صفحه 66

1- 274) تفسیر کنزالدّقائق، ج 5، ص 480

آری، زکات از بودجه های حکومت است و باید دست حاکم اسلامی در نحوه مصرف آن باز باشد.

35- چرا در جامعه فقیر وجود دارد؟

زکات » چرا در جامعه فقیر وجود دارد؟

فقر انواعی دارد: گاهی به خاطر تن پروری است. گاهی به دلیل نادانی است. گاهی به جهت حقارت و خودکم بینی است. گاهی به طور طبیعی است. گاهی هم انتخابی است.

آنجا که ریشه فقر، تن پروری، جهل، حقارت، استعمار و استثمار باشد، اسلام به شدّت از آن انتقاد کرده است، ولی در جایی که فقر انتخابی باشد، یعنی انسان زندگی ساده و زاهدانه ای را انتخاب می کند تا گرفتار ثروت اندوزی، جمع مال، حفظ مال، بخل و حرص نشود، در نظر اسلام این فقر ارزش است.

آنچه مربوط به بحث زکات می شود، فقر طبیعی است. یعنی فرد، تمام تلاش خود را کرده است، امّا به دلایل مختلف درآمد او کفاف زندگیش را نمی دهد و یا اصولاً امکان کار و تلاش ندارد، از کار افتاده است و یا سرپرست خانواده در اثر سانحه یا به مرگ طبیعی از دنیا رفته و خانواده اش درآمدی ندارند. این فقر بر اساس تن پروری، جهل، حقارت، استعمار و استثمار نیست. اینجا یک آزمایش الهی برای فقیر و غنی است که

فقیر چه مقدار صبر می کند و غنی چه مقدار بذل می کند. اسلام برای حلّ این نوع فقر دستوراتی از قبیل پرداخت خمس، زکات، انفاق، صدقه و... داده است.

بنابراین کسی نمی تواند بگوید که نظام دینی، ابتدا جامعه را به دو قطب فقیر و غنی تقسیم کرده و سپس سفارش به انفاق و خمس و زکات می نماید، بلکه این امری طبیعی است که بر اساس تفاوت استعدادها، ابتکارات و گاهی مقدّرات حکیمانه الهی جامعه به دو گروه تقسیم می شود، ولی این تفاوت ها با دستورات واجب یا مستحب جبران می شود.

36- به چه کسانی نباید زکات بدهیم؟

زکات » به چه کسانی نباید زکات بدهیم؟

در این بحث با توجّه به روایات، کسانی که حق گرفتن زکات ندارند، معین شده اند، از جمله:

1- کسانی که می توانند بدون مشقّت حرفه ای بیاموزند و از طریق آن امرار معاش کنند.(1) امام باقر علیه السلام فرمود: «ان الصّدقه لاتحلّ... لذی مرهٍ سویٍ قویٍ»(2) افراد تندرست و قوی، نباید زکات بگیرند و نباید به آنها زکات داد.

آری، در جامعه افرادی با این که قدرت بر کار کردن دارند، به خاطر تن پروری خود را مشمول زکات می پندازند.

2- به کسی که شارب خمر است، زکات ندهید.(3)