- مقدمه ناشر 1
- اشاره 5
- فصل یکم:کلید واژه ها 5
- فصل دوم: چگونگی پیدایش حکم 5
- بخش یکم: جستار حکم 5
- فصل سوم: سنجش انواع حکم با فتوا 5
- فصل دوم: آشنایی با احکام عناوین اولی و ثانوی 6
- فصل یکم: جایگاه ولایت 6
- فصل یکم: آشنایی با عناوین اولی و ثانوی 6
- بخش سوم: آشنایی با حکم ولایی 6
- فصل دوم: پیشینه ی حکم ولایی 7
- فصل چهارم: پیامدهای صدور حکم ولایی 7
- فصل سوم: ویژگی های حکم ولایی 7
- فصل پنجم: جایگاه حکم ولایی در احکام اولی و ثانوی 7
- القسم الاول: مبحث الحکم 9
- سپاس: 13
- 1. پیشینه 14
- 3. اهمیت، ضرورت و فواید 18
- 6. منابع 19
- 5. روش تحقیق 19
- 4. پیش فرض تحقیق 19
- فصل یکم: کلید واژه ها 20
- فصل دوم: چگونگی پیدایش حکم 20
- درآمد بخش: تحویل جستار حکم 20
- فصل سوم: چیستی حکم و سنجش انواع آن با فتوا 20
- فصل دوم: چگونگی پیدایش حکم. 21
- اشاره 21
- درآمد بخش: تحلیلِ جستار حکم 21
- فصل یکم: کلید واژه ها. 21
- فصل سوم: چیستی حکم و سنجش انواع آن با فتوا. 21
- معنی «لغوی» واژه ی حکم 22
- اشاره 22
- معنی اصطلاحی واژه ی حکم 24
- حکم در فقه 25
- اشاره 27
- حکم در اصول 27
- 1. تعریف یاد شده جامع نیست: 29
- 2. خطاب کاشف از حکم شرعی است و نه عین آن. 30
- حکومت 31
- واژه ی حکومت 31
- اشاره 31
- اصطلاح حکومت 32
- حکومت اصطلاحی 35
- حکومت در اصول 35
- حکومت عرفی 36
- اشاره 37
- پیشینه ی حکومت 37
- 2. حکومت در اصطلاح 38
- اشاره 40
- واژه ی ولایت 40
- ولایت 40
- بررسی کلام راغب و اشکال علامه طباطبایی رحمه الله علیه بر آن 41
- ولایت در اصطلاح فقه و تعریف بزرگان 42
- اشاره 44
- 1. واژه ی ریاست، سلطنت و مانند آن 44
- بررسی تعریف های ولایت 44
- 3. مفهوم ولایت ولایت فقط بر دیگری نیست! 45
- 4. تعریف به لازم! 47
- موجودیت حکم ولایی و حکومتی 48
- ضرورت حکومت 49
- اشاره 49
- اشاره 52
- متن حکم میرزای شیرازی رحمه الله علیه 53
- حکم ولایی و حکومتی چگونه تعریف شده است؟ 54
- تفکیک حکم ولایی از حکومتی 59
- تفکیک حکم حکومتی از مقررات اجتماعی 62
- پیشینه ی گویش حکم ولایی و حکومتی 64
- حکم قضایی 65
- اشاره 65
- نکته های نگارنده: 66
- بررسی دیدگاهی در حکم قضایی 67
- اشاره 68
- حکم اولی و ثانوی 68
- اصطلاحات مشهورتر حکم اولی و ثانوی: 69
- 1. واقعی و عارضی 69
- اشاره 69
- 2. واقعی و ظاهری 70
- 3. الاهی و ولایی 71
- اشاره 73
- دیگر یادکردها از حکم اولی و ثانوی 73
- 1. حکم مخالف دلیل یا رخصت در برابر حکم مطابق آن 74
- 3. احکام پیشرو و غیر پیشرو 75
- پیشینه ی گویش حکم ثانوی 76
- 5. حکم اصلی و طاری 76
- 4. حکم اولی و غیر اولی 76
- بررسی دیدگاهی در پیشینه ی گویش حکم ثانوی: 77
- مبادی: 78
- اشاره 78
- اشاره 78
- یاد سپاری: فرایند مبادی 81
- فعلیت 82
- غایات 83
- اشاره 83
- نکته های نگارنده: 84
- دو یادسپاری؛ زمینه ی حکم و ملاکات آن: «تشریع» و «تسری» 86
- اشاره 88
- اشاره 88
- 1. چیستی حکم و بررسی دیدگاه ها 88
- بررسی دیدگاه ها 89
- 1. دیدگاه ابوحامد غزالی 89
- اشاره 89
- 3. دیدگاه آیت الله خویی رحمه الله علیه 90
- 6. دیدگاه نگارنده 93
- فایده ی بررسی چیستی حکم 94
- اشاره 94
- 2. تنویع و تقسیم حکم 94
- یاد سپاری؛ اولی و ثانوی در برابر ظاهری 96
- انکار تقسیم حکم 96
- یاد سپاری؛ قانونی بودن تقدم اهم بر مهم 98
- اشاره 98
- 3 . سنجش انواع حکم با فتوا 98
- 1.3 . سنجش حکم الاهی و فتوا 99
- 2.3 . سنجش حکم ولایی و فتوا 100
- 3.3. سنجش حکم حکومتی 101
- 4.3 . سنجش حکم قضایی و فتوا 102
- یاد سپاری؛ مصلحت مطابقت فتوا و فرمان حکومتی با واقع 102
- یاد سپاری؛ مبنای صحت آرای قضایی مجتهد متجزی و قاضی مقلد 103
- یاد سپاری؛ تغییر پذیری حکم و فتوا 105
- اشاره 107
- اشاره 109
- اشاره 109
- 1. درآمدی برعنوان 109
- 2.1. اقسام عنوان و ضابطه ی شناخت آنها 112
- 1. 3 .1 تصنیف آمر و طولیت؛ 113
- 3. 1 ضابطه ی 113
- 3.2 تنویع و تبصره 114
- 2. گونه های عنوان ثانوی 116
- اشاره 116
- 1 . 2 «تکوینی غیر اختیاری» 117
- 3 . 2«ضرورت 119
- 4 . 2 «شک و جهل» 120
- 3 . آثار عناوین ثانوی 121
- اشاره 121
- 1 . 3 تأثیر در موضوع و ملاک 122
- 3 . 3 اثبات و تضاعف؛ مجمع العنوانین در بیان امام خمینی قدس سره 124
- دریافتی از کلام امام قدس سره 126
- یاد سپاری؛ نقش شارع نسبت به اثر عنوان های ثانوی 127
- اشاره 128
- 1 . 4 اضطرار 128
- 2 . 4 اکراه و اقسام آن 129
- 3 . 4 تقیه 130
- 4 . 4 ضرر 131
- اشاره 133
- 5. وجوه تعدد و انحصار عناوین ثانوی 133
- 1 . 5 .ضروت و اضطرار در مقام عدد 134
- اشاره 135
- 2 . 5 ضرورت و اضطرار در مقام حد 135
- مواردی که رفتار فردی و حکومتی به ضرورت مقید نیست: 136
- 3 . 5 حصر و تعدد مفهومی 137
- اشاره 137
- یادسپاری: دو نکته در اهم و مهم 138
- (2 . 2) «اهم و مهم امتثالی»: 138
- (1 . 2) «اهم و مهم تکلیفی» 138
- 4 . 5. حصر و تعدد واژگان 139
- اشاره 139
- 5 . 4 . 5 اصلی و تولیدی 140
- 2 . 4 . 5 ذاتی و عرضی 140
- 4 . 4 . 5 عناوین زمینه ساز اولی و ثانوی 140
- 3 . 4 . 5 اثباتی و ارتفاعی 140
- 1 . 4 . 5 بسیط و مرکب 140
- 6 . 4 . 5 طولی و عرضی 141
- 7. 4 . 5 الاهی و ولایی 142
- 9.4. 5 اصلی و طاری 142
- 10.4. 5 ثانوی واقعی و ثانوی ظاهری 142
- 8.4. 5 واقعی و ظاهری 142
- اشاره 143
- 5. 5 حصر و تعدد تکلیفی 143
- یاد سپاری؛ رفع حکم و رفع ضمانت 143
- 6. 5 حصر و تعدد معیاری 144
- فرجام جستار وجوه تعدد و انحصار و نسبیت 145
- اشاره 145
- 7. 5 حصر و تعدد زمانی و مکانی 145
- اشاره 147
- ویژگیها 147
- اشاره 148
- 1. حکم اضطراری و غیر اضطراری 148
- 2.1. ثبات 148
- 1.1. واقعیت 148
- 3.1. طولیت 150
- اشاره 152
- 2. حکم الاهی و ولایی 152
- 3.2. نسخ و نقض 153
- 1.2. ثبات، استمرار و محدودیت 153
- 2.2. مصلحت اندیشی و خطا پذیری 153
- 3. احکام واقعی و ظاهری 154
- اشاره 154
- 4.2. واقعیت 154
- 1.3. اشتراک 155
- اشاره 158
- 4. تقدم و تأخر حکم ثانوی 158
- ا.4. معنی تقدیم و تقدم 158
- 2.4 . سنجش حالات حکم اولی و ثانوی 159
- یاد سپاری؛ تقدیم و تقدم بر اصطلاح مشهور 159
- 1.2.4. اطلاق حکم اولی 159
- 3 . 2.4. تأکید حکم اولی 160
- 4. 2.4. تقدم حکم ثانوی 160
- اشاره 162
- 1. اهمیت ولایت 164
- اشاره 164
- 2. اقسام ولایت 165
- 3. نفی و اثبات ولایت 166
- 4. نهی از ولایت پذیری کافران 167
- 5. ولایت و حکم 167
- روایت فضیل بن یسار 168
- (3) توجه ویژه به اهل بیت علیهم السلام 171
- نکته های نگارنده به مناسبت روایت فضیل بن یسار 171
- (2) شایستگی نبی اعظم صلی الله علیه و آله 171
- (1) تشریعات نبوی صلی الله علیه و آله در روایت: 171
- (4) تربیت نبوی صلی الله علیه و آله 172
- اشاره 172
- (2.4) نهی از متعه 173
- (1.4) زکات اسب 173
- (5). اشکال محقق بحرانی رحمه الله علیه 174
- اشاره 174
- (1.5) مقام امامان معصوم« علیهم السلام » 175
- (2.5). روایات تفویض 176
- (6). جواب پایانی 178
- (4. 5) راه تشریع تنها وحی نیست. 178
- 6. تفکیک ولایت از حکم 181
- 8. تمسک به اصل عدم ولایت 183
- 9. منطقهً الفراغ 184
- اشاره 184
- اشاره 185
- 1.9. دیدگاه اثبات؛ شهید صدر رحمه الله علیه 185
- نکته های نگارنده در عبارت اول دیدگاه اثبات: 186
- نکته های نگارنده در عبارت دوم دیدگاه اثبات 187
- 2.9. دیدگاه نفی 189
- 3.9. وجه الجمع دیدگاه نفی و اثبات 191
- اشاره 192
- اشاره 192
- (1) نشان های تاریخی عصر حضور 192
- (1.1) ویرانی مسجد ضرار 193
- (2.1). خضاب 194
- (4.1) نهی از بیرون بردن گوشت قربانی از سرزمین منا. 195
- (3.1) بازداری از زیارت اهل قبور. 195
- (5.1) بازداشتن از مصرف نوعی کشمش. 195
- (6.1) الف. پیشگیری ازکشتن برخی حیوانات حلال گوشت. 195
- (7.1) جلوگیری از دیوارکشی اطراف باغ ها 196
- اشاره 197
- (1.2). اجبار محتکر بر فروش کالای احتکاری 197
- (4.2). تحریم لباس بیگانگان 199
- (5.2). طلاق زن 200
- اشاره 203
- 1. مصلحت اندیشی 204
- 3. نقض ناپذیری 209
- 4. تقدم بر دیگر احکام 213
- اشاره 213
- 4.2. ورود و حکومت 215
- 1.5. نیاز به گویش خاص 218
- 5. واژگان حکم 218
- اشاره 218
- 2.5. بی نیازی ازگویش خاص 220
- 3.5. تفصیل امام خمینی قدس سره: «ما صدر من الحاکم» 222
- اشاره 227
- 1.1. آیات 228
- اشاره 228
- 1. جایگاه اطاعت و عصیان حکم ولایی در ادله 228
- 2.1. روایات: 232
- 2. وجوب اطاعت و حرمت مخالفت، اثر نفس حکم ولایی یا اثر دلیل پشتیبان 233
- اشاره 237
- 1.3. دیدگاه مشهور امامیه 237
- 3 . اثر واقعی اطاعت و عصیان حکم 237
- 2.3. مسلک سلوک شیخ انصاری رحمه الله علیه 238
- 4. سنجش حکم ولایی با واقعیت 239
- اشاره 242
- اشاره 243
- دو دیدگاه کلی 243
- 1 . اولیت حکم ولایی و حکومتی 243
- 2.1. بیان آیت الله معرفت رحمه الله علیه از اولیت حکم ولایی و حکومتی 244
- نکته های نگارنده 245
- 3.1. بیان آیت الله مؤمن از اولیت حکم ولایی و حکومتی 246
- 2. ثانویت حکم ولایی و حکومتی 248
- 3. تلفیق؛ اولیت و ثانویت حکم ولایی و حکومتی 250
- 4 . حکم ولایی و حکومتی، نه اولی و نه ثانوی 251
- 5 . تفصیل نگارنده 256
- اشاره 256
- 1.2.5. «حوزه ی اجرائیات» 257
- 3.2.5. «حوزه ی احکام شرعی 258
- 2.2.5. «حوزه ی موضوعات احکام شرعی» 258
- 2.3. حکم مستفاد از عنوان ثانوی 259
- قرآنی و روایی 262
مقدمه ناشر
بسم الله الرحمن الرحیم
«قال ابا عبدالله الحسین علیه السلام مجاری الامور والاحکام علی أیْدی العُلَماء بالله الأمناء علی حلاله و حرامه» اداره امور در دست علمای الاهی است که امانتدار حلال و حرام خداوند هستند.)(1)(
آیات قرآن و روایات پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و ائمه معصوم علیهم السلام ما را به سه رکن اساسی و مثلث مقدس توحید، نبوت، و ولایت رهنمون می سازد. با اندک تحقیق و تأملی، ظهور و بروز این مهم در ابعاد مختلف مکتب اسلام، محسوس و ملموس است.
خاوند متعال هر سه را در آیه ولایت: {إِنّمَا وَلِیّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالّذِینَ آمَنُوا الّذِینَ یُقِیمُونَ الصّلاَهَ وَیُؤْتُونَ الزّکَاهَ وَهُمْ رَاکِعُونَ})(2)( مورد تأکید قرار داده است.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نیز با تأکید فراوان بر موضوع ولایت، آن را شرط قبولی تمامی اعمال شمرده است.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله: «یا علیّ! لو انّ عبداً عبدالله عزّوجلّ مثل ما اقام نوح فی قومه وکان له مثل احد ذهباً فانفقه فی سبیل الله ومدّ فی عمره حتّی حج الف عام علی قدمیه ثم قتل بین الصّفا والمروه مظلوماً ثم لم یوالک یا علیّ لم یشم رائحه الجنّه ولم یدخلها»((3)): «یا علی، هرگاه بنده ای خدای عزّوجلّ را بندگی کند همانند آنچه که نوح علیه السلام در میان قومش بود و برایش همانند کوه احد طلا بوده باشد پس آن را در راه خدا انفاق
1- ([1] تحف العقول، ص237؛ المعیار والموازنه، ص 276؛ نهج السعاده، ج 7، ص 37؛ مستدرک الوسائل، ج 17، ص 316؛ بحارالانوار، ج 97، ص 79.
2- ([2] مائده: 55.
3- ([3] علامه خوارزمی، مناقب، ص 38 و 67؛ علامه ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج 5، ص 219 چاپ بیروت و ج 6، ص 224، چاپ جدید؛ علامه کشفی ترمذی، مناقب مرتضویه، ص 95، چاپ بمبئی.