وضوی پیامبر صلی الله علیه و آله جلد 3 صفحه 15

نسائی ،(1) یعقوب بن اَبی شَیْبَه ،(2) خطیب بغدادی(3) (بر اساسِ سخنی که مِزّی حکایت می کند)(4)

خلاّل را توثیق کرده اند .

لیکن درباره وی تلیین (یا سخنی که لازمه اش خدشه است) از امام احمد بن حنبل و غیر او ، وارد شده است .

عبداللّه بن احمد بن حنبل می گوید : درباره وی از پدرم پرسیدم ، گفت : او را از حدیث پژوهان نمی شناسم و او را ندیدم که حدیث بطلبد .

نیز می گوید : پدرم او را نمی ستود .(5)

نیز وی از پدرش نقل می کند که گفت : چیزهایی را که خوش ندارم از او به من خبر رسید .(6)

همچنین از پدرش نقل می کند که گفت : اهل «ثغر» از وی ناخشنودند .(7)

داود بن حسین می گوید : از ابو سَلَمَه بن شَبیب ، درباره علم [ روایت ] حُلْوانی پرسیدم ، گفت : باید آن را در مستراح افکند .

باری ، اعتماد به روایات خَلاّل ، تهی از اشکال نیست ؛ چراکه بعضی از امامانِ حدیث او را

به گونه ای نکوهیده اند که موجب تأمُّل در روایات اوست .

مسئله به مذمّتِ وی از سوی امام احمد و توصیف ابن شبیب به اینکه باید روایات او را به چاه فاضلاب انداخت ، منحصر نمی شود ، بلکه به گروهی از مردم سرایت می کند که به روایت او تن نمی دادند و به او گرایش نداشتند ، و مذمّت جمعی و گروهی ، مانند مذمّتِ فردی نیست .

زیرا مذمّت گروهی ، بعید است از غفلت و عدم آگاهی کامل بر احوال خَلاّل باشد .

بنابراین با عدم رضایت همه اهل «ثغر» از او (از این نظر که در میان آنها عقلا و متشرّعان آنها هست) نمی توان گفت که خلاّل ، ثقه و عادل است مگر اینکه آشکارا زورگویی شود .