وضوی پیامبر صلی الله علیه و آله جلد 3 صفحه 319

نماز هیچ یک از شما کامل و تام نیست مگر اینکه وضو را کامل (آن گونه که خدا امر کرد) بگیرد : صورت و دست ها را تا آرنج بشوید و سر و پاهایش را تا قوزک پا مسح بکشد .(1)

اُمّت میان رأی و اجتهاد

از امام باقر علیه السلام روایت است که به جابر فرمود :

یا جابر ! لَو کُنّا نُفتی النّاسَ بِرأیِنا وهَوانا لَکُنّا مِن الهالکین ، ولکنّا نُفتیهم بآثارٍ من رسولِ اللّه صلی الله علیه و آله وأُصولِ علمٍ عِندِنا ، نتوارثُها کابرٌ عَن کابرٍ ، نَکْنزُها کما یکنِزُ هؤلاءِ ذهبَهُم وفِضَّتَهُم ؛(2)

ای جابر ، اگر ما مردم را به رأی و هوای خویش فتوا می دادیم ، از هلاک شدگان می بودیم ، لیکن آنان را به آثاری از رسول خدا و اصولِ علمی که نزد ماست (و آن را نسل اندر نسل ارث برده ایم و چونان که اینان طلا و نقره شان را مخفی می دارند ، نگهداری و حفظ می کنیم) فتوا می دهیم .

شخصی از امام صادق علیه السلام مسئله ای را پرسید ، امام علیه السلام آن را پاسخ داد . آن شخص پرسید : اگر چنین و چنان باشد ، نظر شما چیست ؟ امام علیه السلام فرمود :

مَه مَا أَجَبتُکَ فِیهِ مِن شَیءٍ ، فَهُوَ عَن رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لَسنَا مِن «أَرَأَیتَ» فِی شَیءٍ ؛(3)

خاموش ! پاسخی که به تو دادم از رسول خدا بود ، ما جزو اصحاب رأی نیستیم (و از خود رأیی نداریم) .

از سعید اَعرج روایت است که گفت : به امام صادق علیه السلام گفتم : نزد ما فقیهانی است که می گویند : در مسئله ای که از قرآن و سنّت چیزی درباره اش نیابیم ، به رأی خود فتوا می دهیم .

1- . الدرّ المنثور 3 : 27 ؛ سنن دارمی 1 : 350 ، حدیث 1329 ؛ سنن ابن ماجه 1 : 156 ، حدیث 460 ؛ شرح معانی الآثار 1 : 35 .
2- . بصائر الدرجات : 320 .
3- . الکافی 1 : 58 ، حدیث 21 .