سیمای نماز صفحه 102

یعنی مبدأ کل و مرجع عموم و پناهگاهی که هر کس هر حاجتی دارد و هر چه بخواهد او قادر به انجام حاجت و بخشیدن خواسته اش هست و از آنچه همگان نیاز به آن دارند چیزی را فاقد نیست و سزاوار است که همه کس به خشوع و پرستش متوجّه او شوند .

لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ

نزاده است و زاده نشده . و تردیدی نیست که اگر خداوند فرزندی بزاید ، لازمه اش این است که خود از دیگری طبق قوانین طبیعی زاده شده باشد و اگر از دیگری زاده شده باشد ، محدود می شود . یعنی ازلی نخواهد بود و پیش از ولادت نبوده و بعد به وجود آمده ،

و چنین موجودی نمی تواند خدا باشد .

این قطعه از نماز ردّ بر تمام مشرکان و اهل کتاب است ، زیرا آنان مدّعی فرزند داشتن خدا بودند .

مشرکان فرشتگان را دختران خدا می پنداشتند ، و یهود عُزَیر را و نصاری مسیح را پسر خدا می دانستند . این است که بر ردّ عقاید آنان فرمود : خداوند نزاییده و نه پسر ، نه دختر و نه چیز دیگر ، و بعد چون اینان برای همین پسران مقام خدایی قائل شده و به پرستش آنان پرداختند می گوید : خدا نمی شود زاییده شده باشد ، پس عیسی که زاییده شده از مریم است خدا نیست .

وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَد

و هیچ کس همتا و همانند و برابر او نیست ، چون تمام موجودات در همه برنامه هایی که دارند محدودند ، و او در ذات و صفات بی نهایت در بی نهایت است و کسی را در هیچ برنامه ای یارای برابری با او نیست بلکه تمام موجودات متکی به اراده و قدرت حضرت او هستند .

سُبْحانَ رَبّیَ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِه

رکوع همراه با این ذکر ملکوتی و آوای روحانی رکنی بزرگ از ارکان نماز و نشان دهنده تواضع عبد نسبت به حق است .