سیمای نماز صفحه 87

« اَلْرَحْیم » : به مردمی که دارای ایمان و عمل صالح اند دارای لطف خاص است و به آن انسان هایی که در دنیا از هدایت او بهره گرفتند و تسلیم خواسته های انبیا و ائمه شدند ، مزد آخرتی و منفعت ابدی و سود سرمدی عنایت می فرماید ، و این عنایت شامل آنان که از ایمان و عمل صالح دورند نمی شوند ، چنانکه قرآن مجید فرموده است :

* ( ...إِنَّ رَحْمَتَ اللّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ )(4) .

به حقیقت که رحمت خدا نزدیک به نیکوکاران است .

در تفسیر کشف الاسرار است :

اما حکمت در آن که ابتدا به اللّه کرد ، سپس به رحمان ، پس به رحیم ، آن است که این بر وفق احوال بندگان فرو فرستاد ، و ایشان را سه حال است : اول آفرینش ، پس پرورش ، پس آمرزش . الله اشارت است به آفرینش در ابتدا به قدرت ، رحمان اشارت است به پرورش در دوام نعمت ، رحیم اشارت است به آمرزش در انتها به رحمت . چنان است که اللّه گفتی اول بیافریدم به قدرت ، پس پروریدم به نعمت ، آخر بیامرزم به رحمت .

در اینجا باید توجه داشت که برابر با قول قرآن و سنّت ، رحمت حق شامل مردمی است که وجود

خود را شامل مردمی است که وجود خود و نعمت های حق را در راه محبوب به مصرف گذاشته و از ایمان و اجرای دستورهای الهی برخوردار بودند :

الهی ! نام تو ما را جواز و مهر تو ما را جهاز . الهی ! شناخت تو ما را امان و لطف تو ما را عیان . الهی ! فضل تو ما را لوا و کَنَف تو ما را مأوا . الهی ! ضعیفان را پناهی ، قاصدان را بر سر راهی ، مؤمنان را گواهی ، چه بود که افزایی و نکاهی ؟ الهی ! چه عزیز است او که تو او را خواهی ، ور بگریزد او را در راه آیی ، طوبی آن کس را که تو او رایی ، آیا که تا از ما خود کرایی(5) .

« بِسْمِ اللّه » آغاز تمام سوره های قرآن جز سوره توبه است ، و مردم مسلمان مأمورند در ابتدای تمام برنامه های خود آن را بگویند . و گفتن این جمله و توجه به مفهومش به خاطر این است که روی دل و فکر انسان از غیر خدا برگردد ، و هر کار و عملی به یاد خدا و به نام او شروع شود ، تا همچنانکه آغاز کار اتصال به خیر مطلق داشت ، انجامش نیز به محصول و ثمر بنشیند .

اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ