- پیش گفتار 3
- عبادت هدف آفرینش 5
- بخش اول:کلیّات 5
- اشاره 5
- عبادت فطری است 6
- اشاره 6
- اشاره 6
- 1. اهمیّت و ضرورت 6
- اهمیّت نماز و نمازگزاری 7
- نماز در قرآن 8
- نماز و گناه 9
- نماز و شیطان 9
- نماز در قیامت 11
- نماز؛ وجه اشتراک شرایع آسمانی 11
- نماز؛ عبادتی همیشگی 12
- مسجد؛ مکانی ویژه نمازگزاران 12
- تکرار و تنوع 13
- ضرورت نمازگزاری (چرا نماز بخوانیم؟) 13
- تأمین نیاز درونی و روانی انسان 14
- پرورش تمرکز ذهن 16
- برقراری عدالت اجتماعی 18
- دست یابی به وقارِ اخلاقی و شخصیتی 18
- قبول نظم و انضباط 19
- همسویی با هستی 19
- ضرورت و اهمیت انس با نماز 20
- انس با نماز و اهمیت حضور قلب در روایات 21
- انس با نماز شرط قبولی همه اعمال 21
- انس با نماز و آثار واقعی نماز 22
- انس، ارتباط برتر 23
- 2. مفهوم شناسی 24
- ریشه واژه نماز 24
- اشاره 24
- ریشه واژه «صلوه» معانی و کاربردهای آن 26
- واژه «انس» 29
- 3. پیشینه تاریخی 30
- اشاره 30
- نماز در ادیان وحیانی 32
- نمازگزاری در آیین زرتشت 32
- اشاره 32
- نمازگزاری در آیین یهود 33
- نمازگزاری در آیین مسیحیت 36
- نمازگزاری در قاموس کتاب مقدس 37
- نماز و ادیان غیر وحیانی 39
- 4. نمازگزاری و انس با نماز از نگاه روایات 40
- اسرار نماز 40
- اشاره 40
- ترک نماز 41
- آداب و مستحبات نماز 42
- نمازگزاری خردسالان و جوانان 43
- نماز مستحبی 44
- نماز شب 44
- نماز از نگاه قرآن 45
- پی آمدهای نماز 46
- پی آمدهای ترک و سهل انگاری در برپایی نماز 47
- آداب نماز 47
- اشاره 49
- 5. نماز از دیدگاه اندیشمندان مسلمان و غربی 49
- نماز از دیدگاه میرزا جواد آقا ملکی تبریزی 51
- اندیشمندان مسلمان 51
- نماز از دیدگاه مرحوم امام خمینی رحمهم الله 51
- اشاره 51
- نماز از دیدگاه فیض کاشانی 52
- نماز از دیدگاه اندیشمندان غربی 52
- عوامل انس با نماز 56
- بخش دوم:عوامل انس با نماز 56
- اشاره 56
- اشاره 56
- دلایل اخلاقی _ عرفانی انس با نماز 57
- نظری بر واژه قلب 57
- اشاره 57
- اشاره 57
- 1. حضور قلب 57
- عوامل حضور قلب در نماز 59
- نماز، راحت ترین ارتباط با خداوند 61
- روح و کالبد نماز 61
- نماز در فضای بندگی 62
- اشاره 64
- 1. تأثیر عام (اثر غیر مستقیم) 65
- طمأنینه 66
- 2. تأثیر خاص آداب نماز 66
- اشاره 66
- نشاط نمازگزار 67
- صوت نمازگزار 68
- اشاره 76
- موانع حضور قلب 76
- 1. وسوسه شیطان 77
- اشاره 77
- عوامل درونی 77
- الف) لذّتِ خوردن و لذّتِ نماز 78
- 2. پرخوری 78
- اشاره 78
- ب) آثار پرخوری 79
- 3. شتاب در قرائت نماز 81
- 4. خواب آلودگی دایمی یا پرخوابی 82
- 6. خودداری از دفع ادرار 84
- 5. سستی و خستگی 84
- 1. بیهوده گویی یا سخنِ لغو 85
- عوامل بیرونی 85
- اشاره 85
- 2. چشم چرانی 87
- 3. مکان شلوغ و پرهیاهو 88
- 4. شرکت در مجالس آلوده به گناه 89
- 5. بی توجهی به احکام فقهی و آداب ظاهری 90
- 6. حواس ظاهری و امور خارجی 92
- 2. روحیه نیایش 101
- اشاره 101
- عبادت، خط سیری از ماده به معنا 102
- نماز و نیایش 102
- اشاره 104
- الف) عوامل شناختی 104
- اشاره 104
- 2. احساس نیاز 105
- 1. درک عظمت خدا 105
- اشاره 106
- 3. توجه به آثار روانی، تربیتی نیایش 106
- امّید 106
- اعتماد به نفس 107
- 4. هنر در نیایش 108
- امنیت روانی 108
- اختیار انسان در برابر اراده الهی 109
- اشاره 109
- 5. اعتقاد به اختیار و دو برداشت نادرست از آن 109
- نیایش نمادی از دوران طفولیت بشر 110
- 6. معارف نیایش 111
- 7. مطالعه شرح حا ل نیایشگران 112
- 1. زهد 113
- ب) عوامل عملی 113
- اشاره 113
- 2. پرهیز از حرام خوری 114
- 3. تواضع 115
- 4. تقوا، ورع 116
- 5. حضور در مجالس نیایش 117
- 6. برقراری رابطه عاطفی 117
- 3. درکِ لذّت در عبادت 118
- اشاره 118
- آسیب شناسی منطق لّذت در مورد نماز 121
- نماز، لّذت برتر 122
- اشاره 123
- 4. درک زیبایی های نماز 123
- زیبایی شناسی نماز 125
- نماز، کلید ملاقات 126
- اذان، ترنّم رویش 127
- رو به خانه دوست 127
- محراب 128
- نیّت از آغاز تا پایان 128
- نخستین تکبیر 128
- سر تسلیم فرود آوردن 129
- سخن دل 129
- خواستی عاجزانه، نیازی دلنشین 131
- دعای سلامت 132
- تجدیدباورها 132
- اسرار نماز و زیباشناسی نماز 133
- اشاره 138
- 5. پیش نیازهای عبادت 138
- الف) پیش نیازهای شناختی 140
- ب) پیش نیازهای رفتاری 143
- 6. شناخت نسبت به نماز 147
- اشاره 147
- سه رکن اصلی عبادت 148
- علل رفتاری انس با نماز 150
- اشاره 150
- 1. تکرار و تداوم عبادت 150
- 3. نماز اولِ وقت 153
- 4. الگوهای رفتاری _ شخصیتی 155
- 5. خاطراتِ نماز 157
- اشاره 158
- 1. امام جماعت 158
- دلایل اجتماعی انس با نماز 158
- 2. مسجد 159
- 3. نماز جماعت 163
- 4. تجربه های مثبت نمازگزاران 165
- بخش سوم:مراحل و تفاوت ها 168
- اشاره 168
- اشاره 168
- مراحل نمازگزاری تا انس با نماز 168
- الف) انس اجمالی 170
- 1. توجه به معنای الفاظ در قرائت 171
- ب) انس تفصیلی 171
- اشاره 171
- اشاره 172
- 3. درک حقیقت عبادت 172
- 2. تصحیح صورت افعال نماز 172
- درک حقیقت عبادت با برهان عقلی 172
- درک حقیقت عبادت با ادراک قلبی 173
- عوامل انس 174
- ویژگی های انس 174
- تفاوت های نمازگزاری و انس با نماز 174
- الف) آثار اخلاقی 176
- بخش چهارم:آثار انس با نماز 176
- اشاره 176
- اشاره 176
- آثار فردی 176
- اشاره 176
- 1. تکامل و خودسازی 177
- 2. اخلاص 178
- 3. تواضع 179
- 4. صبر 180
- اشاره 182
- ب) آثار تربیتی 182
- 1. ثبات شخصیت 183
- 2. نظم و انضباط 184
- 3. احساس قدرت و عزّت 184
- اشاره 185
- تواضع 185
- 4. ادبِ برخاسته از نماز 185
- خوش زبانی 185
- متانت و وقار 186
- 5. تمرکز ذهن 186
- رعایت آداب خاص 186
- نظافت 186
- ج) آثار بهداشتی نماز 187
- الف) مسایل اجتماعی نماز در سطح خُرد 189
- آثار اجتماعی 189
- اشاره 189
- اشاره 189
- تعامل اجتماعی برآمده از نماز 190
- اشاره 191
- نماز به عنوان نظام 191
- ب) مسایل اجتماعی نماز در سطح کلان 191
- تعمیم ساختاری 192
- تنظیم سیاسی 192
- تنظیم اجتماعی 193
- آثار اقتصادی 194
- تفاهم نمادین 194
- اشاره 197
- آثار سیاسی 197
- نماز عامل تحکیم وحدت سیاسی 198
- اشاره 200
- اشاره 200
- فضای معنوی 200
- آثار خانوادگی 200
- الف) نقش عمومی نماز در خانواده 200
- محبّت 201
- باروری شخصیت 201
- اشاره 202
- 1. تغییر بینش زوج های جوان نسبت به زندگی 202
- ب) نقش نماز در زندگی زوج های جوان 202
- 2. حفظ کیان خانواده 203
- 3. زوج های جوان و تجربه محدود زندگی 204
- 4. نماز، مهار کننده هیجان جوانی 205
- 5. نماز و نیازهای واقعی زوج جوان 206
- 7. تربیت فرزندان 211
- 6. تأثیر بلندمدّت دوران آغازین زندگی 211
- آثار تحصیلی 213
- نتیجه 214
- کتاب نامه 216
شکل می دهد که به فکر نیایش و زیبایی های آن نمی افتد و اصولاً نسبت به ارتباط با خداوند احساس نیاز نمی کند. زیرا نیایش تجلّی خداپرستی است و دنیا پرستی در نقطه مقابل چنین نیازی قرار دارد.
انسان زاهد چون اسیر جاذبه های دنیوی نشده و محبّت دنیا در دلش جا نگرفته است، نیایش را به عنوان وسیله ای در سیر الی اللّه مدّ نظر قرار می دهد. او با پشت سر گذاشتن دنیا به ساحت بندگی و نیایش وارد شده است. البته باید گفت که نفی دنیا گرایی به معنای بی توجه بودن به شیون زندگی بشری نیست و رهبانیّت دیگر ادیان مورد نظر نیست، بلکه دنیا را چونان مزرعه آخرت پنداشتن، مقصود ماست.
2. پرهیز از حرام خوری
چگونگی رشد و تغذیه انسان نیز در جنبه روحی او تأثیر دارد. این گونه نیست که جسم انسان هیچ ربطی با روح او نداشته باشد.
حرام خوری سبب قساوت قلب(1) و مانع استجابت دعا(2) و مانع قبولی عبادت می شود.(3)
نیایشگر با قلبی نورانی و زلال، توفیق ارتباط و صحبت با خدا را پیدا می کند؛ در حالی که حرام خوری قلب را سخت و بدون انعطاف می کند، تا جایی که توفیق عبادت و بندگی را از دست می دهد و دعا و نیایش انسان پذیرفته نمی شود. حرام خوری قدرت روحی انسان را ناتوان
1- شهید دستغیب، گناهان کبیره، ج 1، ص 390 برگرفته از: نفس المهموم.
2- سفینه البحار، ج 1، ص 24 و 448.
3- گناهان کبیره، مقدمه، ج 1، ص 15، به نقل از عده الداعی، ص 140.