از نمازگزاری تا انس با نماز (1) صفحه 190

نظامِ شخصیتی انسان با نظام هایِ رفتاری، اجتماعی و فرهنگی ارتباط دارد و فرد از طریق نظام شخصیتی خود با جمع رابطه برقرار می کند. نماز بر هرچهار قطبِ شخصیت انسان یعنی هوش(استعداد یادگیری)، ظرفیت اجرا(خود _ مستقل) هویت فردی (هویت _ خود) و هویت جمعی (تعهد) تأثیر می گذارد.(1) در نتیجه، حالات زیر ایجاد می شود:

1. تأثیر معانی و نمادها و دیگر اجزای فرهنگی نماز بر نمازگزار که باعث منظم شدن و تعادل در نیازها و آرزوهای نمازگزار می شود که تحت عنوان خُرد ورزی از آن یاد می شود.

2. تأثیر نمازگزار بر دیگر اجزای فرهنگی برای غلبه بر محیط، جهت تأمین منافع آنی بدون اینکه نیازها تعدیل و تغییر مهمی را تجربه کنند که تحت عنوان فعّال گرایی از آن یاد می شود.(2)

تعامل اجتماعی برآمده از نماز

تعامل اجتماعی برآمده از نماز

تعامل اجتماعی انواعی دارد که نماز بر روی انواع آن می تواند تأثیر گذار باشد. تعاملِ مبادله ای، قدرت و تعاملِ ارتباطی و گفتمانی(3) گونه های مختلف تعاملِ اجتماعی هستند که هر یک در فرآیند خاصّ خود مستعد اثرپذیری از نماز هستند. در این میان، مفاهیم «ما» و «گروه» بیانگر هویّتی جمعی هستند که تعامل اجتماعی در بستر آن ها تفسیر می شود. به عبارت دیگر، در نتیجه ترکیب دو عنصر فرد و تعامل

1- نماز و جامعه شناسی، ص 82.
2- نماز و جامعه شناسی، ص 84.
3- نماز و جامعه شناسی، ص 90