- پیش گفتار 3
- عبادت هدف آفرینش 5
- اشاره 5
- بخش اول:کلیّات 5
- 1. اهمیّت و ضرورت 6
- عبادت فطری است 6
- اشاره 6
- اشاره 6
- اهمیّت نماز و نمازگزاری 7
- نماز در قرآن 8
- نماز و شیطان 9
- نماز و گناه 9
- نماز در قیامت 11
- نماز؛ وجه اشتراک شرایع آسمانی 11
- مسجد؛ مکانی ویژه نمازگزاران 12
- نماز؛ عبادتی همیشگی 12
- تکرار و تنوع 13
- ضرورت نمازگزاری (چرا نماز بخوانیم؟) 13
- تأمین نیاز درونی و روانی انسان 14
- پرورش تمرکز ذهن 16
- برقراری عدالت اجتماعی 18
- دست یابی به وقارِ اخلاقی و شخصیتی 18
- همسویی با هستی 19
- قبول نظم و انضباط 19
- ضرورت و اهمیت انس با نماز 20
- انس با نماز شرط قبولی همه اعمال 21
- انس با نماز و اهمیت حضور قلب در روایات 21
- انس با نماز و آثار واقعی نماز 22
- انس، ارتباط برتر 23
- 2. مفهوم شناسی 24
- اشاره 24
- ریشه واژه نماز 24
- ریشه واژه «صلوه» معانی و کاربردهای آن 26
- واژه «انس» 29
- 3. پیشینه تاریخی 30
- اشاره 30
- نمازگزاری در آیین زرتشت 32
- نماز در ادیان وحیانی 32
- اشاره 32
- نمازگزاری در آیین یهود 33
- نمازگزاری در آیین مسیحیت 36
- نمازگزاری در قاموس کتاب مقدس 37
- نماز و ادیان غیر وحیانی 39
- 4. نمازگزاری و انس با نماز از نگاه روایات 40
- اشاره 40
- اسرار نماز 40
- ترک نماز 41
- آداب و مستحبات نماز 42
- نمازگزاری خردسالان و جوانان 43
- نماز شب 44
- نماز مستحبی 44
- نماز از نگاه قرآن 45
- پی آمدهای نماز 46
- پی آمدهای ترک و سهل انگاری در برپایی نماز 47
- آداب نماز 47
- اشاره 49
- 5. نماز از دیدگاه اندیشمندان مسلمان و غربی 49
- نماز از دیدگاه مرحوم امام خمینی رحمهم الله 51
- اندیشمندان مسلمان 51
- نماز از دیدگاه میرزا جواد آقا ملکی تبریزی 51
- اشاره 51
- نماز از دیدگاه اندیشمندان غربی 52
- نماز از دیدگاه فیض کاشانی 52
- عوامل انس با نماز 56
- بخش دوم:عوامل انس با نماز 56
- اشاره 56
- اشاره 56
- 1. حضور قلب 57
- نظری بر واژه قلب 57
- اشاره 57
- دلایل اخلاقی _ عرفانی انس با نماز 57
- اشاره 57
- عوامل حضور قلب در نماز 59
- روح و کالبد نماز 61
- نماز، راحت ترین ارتباط با خداوند 61
- نماز در فضای بندگی 62
- اشاره 64
- 1. تأثیر عام (اثر غیر مستقیم) 65
- اشاره 66
- 2. تأثیر خاص آداب نماز 66
- طمأنینه 66
- نشاط نمازگزار 67
- صوت نمازگزار 68
- اشاره 76
- موانع حضور قلب 76
- 1. وسوسه شیطان 77
- اشاره 77
- عوامل درونی 77
- 2. پرخوری 78
- اشاره 78
- الف) لذّتِ خوردن و لذّتِ نماز 78
- ب) آثار پرخوری 79
- 3. شتاب در قرائت نماز 81
- 4. خواب آلودگی دایمی یا پرخوابی 82
- 5. سستی و خستگی 84
- 6. خودداری از دفع ادرار 84
- عوامل بیرونی 85
- 1. بیهوده گویی یا سخنِ لغو 85
- اشاره 85
- 2. چشم چرانی 87
- 3. مکان شلوغ و پرهیاهو 88
- 4. شرکت در مجالس آلوده به گناه 89
- 5. بی توجهی به احکام فقهی و آداب ظاهری 90
- 6. حواس ظاهری و امور خارجی 92
- اشاره 101
- 2. روحیه نیایش 101
- عبادت، خط سیری از ماده به معنا 102
- نماز و نیایش 102
- اشاره 104
- اشاره 104
- الف) عوامل شناختی 104
- 1. درک عظمت خدا 105
- 2. احساس نیاز 105
- 3. توجه به آثار روانی، تربیتی نیایش 106
- اشاره 106
- امّید 106
- اعتماد به نفس 107
- 4. هنر در نیایش 108
- امنیت روانی 108
- اختیار انسان در برابر اراده الهی 109
- 5. اعتقاد به اختیار و دو برداشت نادرست از آن 109
- اشاره 109
- نیایش نمادی از دوران طفولیت بشر 110
- 6. معارف نیایش 111
- 7. مطالعه شرح حا ل نیایشگران 112
- 1. زهد 113
- اشاره 113
- ب) عوامل عملی 113
- 2. پرهیز از حرام خوری 114
- 3. تواضع 115
- 4. تقوا، ورع 116
- 5. حضور در مجالس نیایش 117
- 6. برقراری رابطه عاطفی 117
- 3. درکِ لذّت در عبادت 118
- اشاره 118
- آسیب شناسی منطق لّذت در مورد نماز 121
- نماز، لّذت برتر 122
- اشاره 123
- 4. درک زیبایی های نماز 123
- زیبایی شناسی نماز 125
- نماز، کلید ملاقات 126
- رو به خانه دوست 127
- اذان، ترنّم رویش 127
- نیّت از آغاز تا پایان 128
- نخستین تکبیر 128
- محراب 128
- سر تسلیم فرود آوردن 129
- سخن دل 129
- خواستی عاجزانه، نیازی دلنشین 131
- دعای سلامت 132
- تجدیدباورها 132
- اسرار نماز و زیباشناسی نماز 133
- اشاره 138
- 5. پیش نیازهای عبادت 138
- الف) پیش نیازهای شناختی 140
- ب) پیش نیازهای رفتاری 143
- اشاره 147
- 6. شناخت نسبت به نماز 147
- سه رکن اصلی عبادت 148
- اشاره 150
- علل رفتاری انس با نماز 150
- 1. تکرار و تداوم عبادت 150
- 3. نماز اولِ وقت 153
- 4. الگوهای رفتاری _ شخصیتی 155
- 5. خاطراتِ نماز 157
- دلایل اجتماعی انس با نماز 158
- 1. امام جماعت 158
- اشاره 158
- 2. مسجد 159
- 3. نماز جماعت 163
- 4. تجربه های مثبت نمازگزاران 165
- مراحل نمازگزاری تا انس با نماز 168
- اشاره 168
- بخش سوم:مراحل و تفاوت ها 168
- اشاره 168
- الف) انس اجمالی 170
- ب) انس تفصیلی 171
- 1. توجه به معنای الفاظ در قرائت 171
- اشاره 171
- 3. درک حقیقت عبادت 172
- درک حقیقت عبادت با برهان عقلی 172
- اشاره 172
- 2. تصحیح صورت افعال نماز 172
- درک حقیقت عبادت با ادراک قلبی 173
- ویژگی های انس 174
- تفاوت های نمازگزاری و انس با نماز 174
- عوامل انس 174
- اشاره 176
- بخش چهارم:آثار انس با نماز 176
- اشاره 176
- الف) آثار اخلاقی 176
- اشاره 176
- آثار فردی 176
- 1. تکامل و خودسازی 177
- 2. اخلاص 178
- 3. تواضع 179
- 4. صبر 180
- ب) آثار تربیتی 182
- اشاره 182
- 1. ثبات شخصیت 183
- 3. احساس قدرت و عزّت 184
- 2. نظم و انضباط 184
- اشاره 185
- تواضع 185
- 4. ادبِ برخاسته از نماز 185
- خوش زبانی 185
- 5. تمرکز ذهن 186
- نظافت 186
- متانت و وقار 186
- رعایت آداب خاص 186
- ج) آثار بهداشتی نماز 187
- اشاره 189
- آثار اجتماعی 189
- اشاره 189
- الف) مسایل اجتماعی نماز در سطح خُرد 189
- تعامل اجتماعی برآمده از نماز 190
- نماز به عنوان نظام 191
- ب) مسایل اجتماعی نماز در سطح کلان 191
- اشاره 191
- تعمیم ساختاری 192
- تنظیم سیاسی 192
- تنظیم اجتماعی 193
- آثار اقتصادی 194
- تفاهم نمادین 194
- اشاره 197
- آثار سیاسی 197
- نماز عامل تحکیم وحدت سیاسی 198
- الف) نقش عمومی نماز در خانواده 200
- اشاره 200
- اشاره 200
- آثار خانوادگی 200
- فضای معنوی 200
- محبّت 201
- باروری شخصیت 201
- ب) نقش نماز در زندگی زوج های جوان 202
- اشاره 202
- 1. تغییر بینش زوج های جوان نسبت به زندگی 202
- 2. حفظ کیان خانواده 203
- 3. زوج های جوان و تجربه محدود زندگی 204
- 4. نماز، مهار کننده هیجان جوانی 205
- 5. نماز و نیازهای واقعی زوج جوان 206
- 6. تأثیر بلندمدّت دوران آغازین زندگی 211
- 7. تربیت فرزندان 211
- آثار تحصیلی 213
- نتیجه 214
- کتاب نامه 216
اجتماعی، عنصر سومی به نام ما یا گروه تشکیل می شود که دارای ابعاد ابزاری، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است و برای حفظ خود به چهار عنصرِ هم فکری مشترک، همگامی(هماهنگی) مشترک، همدلی مشترک و هم بختی مشترک نیاز دارد.(1) گروهِ نمازگزار نیز از چنین قاعده ای تبعیت می کند.(2)
نماز به عنوان نظام
نماز به عنوان نظام
با تعبیری جامعه شناسانه نماز خرده نظامی از نظام دین اسلام است که معانی و نمادهای دین را به شکلی در خود جای داده است که ثبات و تعادل خود را حفظ نماید. هر چند تعادل نماز، تعادلی پویا است و به صورت ساکن در نظر گرفته نمی شود.(3) وقتی نماز به صورت جماعت بر پا می شود، نظامِ نماز، اجتماعی می گردد و رفتار نمازگزار تحت تأثیر بُعد هنجاریِ این نظام قرار می گیرد.(4) نماز به عنوان یک نظام دارای ساختار ویژه خود است. ساختار نماز همان مجموعه مفاهیم و معانی و اجزاء و نحوه ترکیب آن ها(5) است که در تعاملِ اعضای گروه نمازگزار با یکدیگر نقشی اساسی ایفا می کند و رفتار آن ها را برای یکدیگر معنا می کند.
ب) مسایل اجتماعی نماز در سطح کلان
اشاره
ب) مسایل اجتماعی نماز در سطح کلان
1- نماز و جامعه شناسی، ص 19.
2- نماز و جامعه شناسی، ص 92.
3- نماز و جامعه شناسی، ص 94.
4- نماز و جامعه شناسی، ص 96.
5- نماز و جامعه شناسی، صص 99 تا 110.