- پیش گفتار 3
- اشاره 5
- بخش اول:کلیّات 5
- عبادت هدف آفرینش 5
- اشاره 6
- عبادت فطری است 6
- اشاره 6
- 1. اهمیّت و ضرورت 6
- اهمیّت نماز و نمازگزاری 7
- نماز در قرآن 8
- نماز و گناه 9
- نماز و شیطان 9
- نماز؛ وجه اشتراک شرایع آسمانی 11
- نماز در قیامت 11
- مسجد؛ مکانی ویژه نمازگزاران 12
- نماز؛ عبادتی همیشگی 12
- تکرار و تنوع 13
- ضرورت نمازگزاری (چرا نماز بخوانیم؟) 13
- تأمین نیاز درونی و روانی انسان 14
- پرورش تمرکز ذهن 16
- برقراری عدالت اجتماعی 18
- دست یابی به وقارِ اخلاقی و شخصیتی 18
- همسویی با هستی 19
- قبول نظم و انضباط 19
- ضرورت و اهمیت انس با نماز 20
- انس با نماز شرط قبولی همه اعمال 21
- انس با نماز و اهمیت حضور قلب در روایات 21
- انس با نماز و آثار واقعی نماز 22
- انس، ارتباط برتر 23
- 2. مفهوم شناسی 24
- ریشه واژه نماز 24
- اشاره 24
- ریشه واژه «صلوه» معانی و کاربردهای آن 26
- واژه «انس» 29
- اشاره 30
- 3. پیشینه تاریخی 30
- نماز در ادیان وحیانی 32
- نمازگزاری در آیین زرتشت 32
- اشاره 32
- نمازگزاری در آیین یهود 33
- نمازگزاری در آیین مسیحیت 36
- نمازگزاری در قاموس کتاب مقدس 37
- نماز و ادیان غیر وحیانی 39
- 4. نمازگزاری و انس با نماز از نگاه روایات 40
- اسرار نماز 40
- اشاره 40
- ترک نماز 41
- آداب و مستحبات نماز 42
- نمازگزاری خردسالان و جوانان 43
- نماز شب 44
- نماز مستحبی 44
- نماز از نگاه قرآن 45
- پی آمدهای نماز 46
- آداب نماز 47
- پی آمدهای ترک و سهل انگاری در برپایی نماز 47
- اشاره 49
- 5. نماز از دیدگاه اندیشمندان مسلمان و غربی 49
- نماز از دیدگاه میرزا جواد آقا ملکی تبریزی 51
- اندیشمندان مسلمان 51
- نماز از دیدگاه مرحوم امام خمینی رحمهم الله 51
- اشاره 51
- نماز از دیدگاه اندیشمندان غربی 52
- نماز از دیدگاه فیض کاشانی 52
- عوامل انس با نماز 56
- اشاره 56
- اشاره 56
- بخش دوم:عوامل انس با نماز 56
- اشاره 57
- اشاره 57
- 1. حضور قلب 57
- نظری بر واژه قلب 57
- دلایل اخلاقی _ عرفانی انس با نماز 57
- عوامل حضور قلب در نماز 59
- نماز، راحت ترین ارتباط با خداوند 61
- روح و کالبد نماز 61
- نماز در فضای بندگی 62
- اشاره 64
- 1. تأثیر عام (اثر غیر مستقیم) 65
- اشاره 66
- 2. تأثیر خاص آداب نماز 66
- طمأنینه 66
- نشاط نمازگزار 67
- صوت نمازگزار 68
- موانع حضور قلب 76
- اشاره 76
- 1. وسوسه شیطان 77
- عوامل درونی 77
- اشاره 77
- اشاره 78
- 2. پرخوری 78
- الف) لذّتِ خوردن و لذّتِ نماز 78
- ب) آثار پرخوری 79
- 3. شتاب در قرائت نماز 81
- 4. خواب آلودگی دایمی یا پرخوابی 82
- 6. خودداری از دفع ادرار 84
- 5. سستی و خستگی 84
- 1. بیهوده گویی یا سخنِ لغو 85
- اشاره 85
- عوامل بیرونی 85
- 2. چشم چرانی 87
- 3. مکان شلوغ و پرهیاهو 88
- 4. شرکت در مجالس آلوده به گناه 89
- 5. بی توجهی به احکام فقهی و آداب ظاهری 90
- 6. حواس ظاهری و امور خارجی 92
- اشاره 101
- 2. روحیه نیایش 101
- عبادت، خط سیری از ماده به معنا 102
- نماز و نیایش 102
- الف) عوامل شناختی 104
- اشاره 104
- اشاره 104
- 2. احساس نیاز 105
- 1. درک عظمت خدا 105
- امّید 106
- اشاره 106
- 3. توجه به آثار روانی، تربیتی نیایش 106
- اعتماد به نفس 107
- امنیت روانی 108
- 4. هنر در نیایش 108
- اختیار انسان در برابر اراده الهی 109
- اشاره 109
- 5. اعتقاد به اختیار و دو برداشت نادرست از آن 109
- نیایش نمادی از دوران طفولیت بشر 110
- 6. معارف نیایش 111
- 7. مطالعه شرح حا ل نیایشگران 112
- اشاره 113
- ب) عوامل عملی 113
- 1. زهد 113
- 2. پرهیز از حرام خوری 114
- 3. تواضع 115
- 4. تقوا، ورع 116
- 6. برقراری رابطه عاطفی 117
- 5. حضور در مجالس نیایش 117
- اشاره 118
- 3. درکِ لذّت در عبادت 118
- آسیب شناسی منطق لّذت در مورد نماز 121
- نماز، لّذت برتر 122
- اشاره 123
- 4. درک زیبایی های نماز 123
- زیبایی شناسی نماز 125
- نماز، کلید ملاقات 126
- رو به خانه دوست 127
- اذان، ترنّم رویش 127
- محراب 128
- نیّت از آغاز تا پایان 128
- نخستین تکبیر 128
- سر تسلیم فرود آوردن 129
- سخن دل 129
- خواستی عاجزانه، نیازی دلنشین 131
- تجدیدباورها 132
- دعای سلامت 132
- اسرار نماز و زیباشناسی نماز 133
- اشاره 138
- 5. پیش نیازهای عبادت 138
- الف) پیش نیازهای شناختی 140
- ب) پیش نیازهای رفتاری 143
- 6. شناخت نسبت به نماز 147
- اشاره 147
- سه رکن اصلی عبادت 148
- علل رفتاری انس با نماز 150
- اشاره 150
- 1. تکرار و تداوم عبادت 150
- 3. نماز اولِ وقت 153
- 4. الگوهای رفتاری _ شخصیتی 155
- 5. خاطراتِ نماز 157
- 1. امام جماعت 158
- دلایل اجتماعی انس با نماز 158
- اشاره 158
- 2. مسجد 159
- 3. نماز جماعت 163
- 4. تجربه های مثبت نمازگزاران 165
- اشاره 168
- اشاره 168
- بخش سوم:مراحل و تفاوت ها 168
- مراحل نمازگزاری تا انس با نماز 168
- الف) انس اجمالی 170
- اشاره 171
- ب) انس تفصیلی 171
- 1. توجه به معنای الفاظ در قرائت 171
- درک حقیقت عبادت با برهان عقلی 172
- 2. تصحیح صورت افعال نماز 172
- اشاره 172
- 3. درک حقیقت عبادت 172
- درک حقیقت عبادت با ادراک قلبی 173
- تفاوت های نمازگزاری و انس با نماز 174
- عوامل انس 174
- ویژگی های انس 174
- اشاره 176
- آثار فردی 176
- اشاره 176
- اشاره 176
- الف) آثار اخلاقی 176
- بخش چهارم:آثار انس با نماز 176
- 1. تکامل و خودسازی 177
- 2. اخلاص 178
- 3. تواضع 179
- 4. صبر 180
- اشاره 182
- ب) آثار تربیتی 182
- 1. ثبات شخصیت 183
- 2. نظم و انضباط 184
- 3. احساس قدرت و عزّت 184
- 4. ادبِ برخاسته از نماز 185
- اشاره 185
- خوش زبانی 185
- تواضع 185
- رعایت آداب خاص 186
- نظافت 186
- متانت و وقار 186
- 5. تمرکز ذهن 186
- ج) آثار بهداشتی نماز 187
- الف) مسایل اجتماعی نماز در سطح خُرد 189
- اشاره 189
- آثار اجتماعی 189
- اشاره 189
- تعامل اجتماعی برآمده از نماز 190
- ب) مسایل اجتماعی نماز در سطح کلان 191
- اشاره 191
- نماز به عنوان نظام 191
- تعمیم ساختاری 192
- تنظیم سیاسی 192
- تنظیم اجتماعی 193
- تفاهم نمادین 194
- آثار اقتصادی 194
- اشاره 197
- آثار سیاسی 197
- نماز عامل تحکیم وحدت سیاسی 198
- فضای معنوی 200
- اشاره 200
- آثار خانوادگی 200
- اشاره 200
- الف) نقش عمومی نماز در خانواده 200
- محبّت 201
- باروری شخصیت 201
- اشاره 202
- ب) نقش نماز در زندگی زوج های جوان 202
- 1. تغییر بینش زوج های جوان نسبت به زندگی 202
- 2. حفظ کیان خانواده 203
- 3. زوج های جوان و تجربه محدود زندگی 204
- 4. نماز، مهار کننده هیجان جوانی 205
- 5. نماز و نیازهای واقعی زوج جوان 206
- 7. تربیت فرزندان 211
- 6. تأثیر بلندمدّت دوران آغازین زندگی 211
- آثار تحصیلی 213
- نتیجه 214
- کتاب نامه 216
محبّت
بارزترین ویژگی خانواده در محبت بین اعضای آن جلوه می کند و در هیچ یک از گروه های اجتماعی محبّت متقابل به این صورت شکل نمی گیرد. این کانون گرم خانواده است که پناهگاه اهل خانه در برابر ناملایمات زندگی است.
نماز سبب تحکیم محبّت در بین اعضای خانواده می شود. یکی از عوامل اصلی ایجاد محبت، تواضع است و پیش تر گفته شد که چگونه نماز سبب تواضع می شود و کبر را از بین می برد. یکی دیگر از عوامل ایجاد محبّت ایمان به خداست که نماز آن را متجلّی می کند. در روایات اسلامی نیز تصریح شده که تواضع و ایمان از عوامل ایجاد محبّت است.(1)
باروری شخصیت
خانواده ای که از افراد با شخصیت و با ثبات تشکیل شده باشد، دارای استحکام در روابط است. در بحث مسایل تربیتی نماز، به اثر نماز بر ثبات شخصیت اشاره شد. گذشته از این اعضای خانواده که منظّم، نظیف، مؤدب، متین و باوقارند، احساس ثبات می کنند، قادر به تمرکز ذهن هستند و می توانند در آینده خانواده ای ایده آل را تشکیل دهند. نماز، با توجه به کارکردهای تربیتی اش در ایجاد چنین فضایی بسیار مؤثّر است. خانواده ای که چنین اعضایی داشته باشد بسیار مستحکم و نظام مند خواهد بود و اگر این روابط به جامعه بسط یابد، اجتماع همانند خانواده ای بزرگ خواهد شد.
1- قال الصّادق (ع):«ثلاثٌ تورِثُ المحبهً؛ الدین و التواضع و البذل». تحف العقول، ص 328.