- پیش گفتار 3
- عبادت هدف آفرینش 5
- اشاره 5
- بخش اول:کلیّات 5
- 1. اهمیّت و ضرورت 6
- اشاره 6
- اشاره 6
- عبادت فطری است 6
- اهمیّت نماز و نمازگزاری 7
- نماز در قرآن 8
- نماز و شیطان 9
- نماز و گناه 9
- نماز در قیامت 11
- نماز؛ وجه اشتراک شرایع آسمانی 11
- مسجد؛ مکانی ویژه نمازگزاران 12
- نماز؛ عبادتی همیشگی 12
- تکرار و تنوع 13
- ضرورت نمازگزاری (چرا نماز بخوانیم؟) 13
- تأمین نیاز درونی و روانی انسان 14
- پرورش تمرکز ذهن 16
- دست یابی به وقارِ اخلاقی و شخصیتی 18
- برقراری عدالت اجتماعی 18
- همسویی با هستی 19
- قبول نظم و انضباط 19
- ضرورت و اهمیت انس با نماز 20
- انس با نماز شرط قبولی همه اعمال 21
- انس با نماز و اهمیت حضور قلب در روایات 21
- انس با نماز و آثار واقعی نماز 22
- انس، ارتباط برتر 23
- 2. مفهوم شناسی 24
- اشاره 24
- ریشه واژه نماز 24
- ریشه واژه «صلوه» معانی و کاربردهای آن 26
- واژه «انس» 29
- 3. پیشینه تاریخی 30
- اشاره 30
- نماز در ادیان وحیانی 32
- نمازگزاری در آیین زرتشت 32
- اشاره 32
- نمازگزاری در آیین یهود 33
- نمازگزاری در آیین مسیحیت 36
- نمازگزاری در قاموس کتاب مقدس 37
- نماز و ادیان غیر وحیانی 39
- 4. نمازگزاری و انس با نماز از نگاه روایات 40
- اسرار نماز 40
- اشاره 40
- ترک نماز 41
- آداب و مستحبات نماز 42
- نمازگزاری خردسالان و جوانان 43
- نماز شب 44
- نماز مستحبی 44
- نماز از نگاه قرآن 45
- پی آمدهای نماز 46
- پی آمدهای ترک و سهل انگاری در برپایی نماز 47
- آداب نماز 47
- اشاره 49
- 5. نماز از دیدگاه اندیشمندان مسلمان و غربی 49
- نماز از دیدگاه مرحوم امام خمینی رحمهم الله 51
- اندیشمندان مسلمان 51
- نماز از دیدگاه میرزا جواد آقا ملکی تبریزی 51
- اشاره 51
- نماز از دیدگاه فیض کاشانی 52
- نماز از دیدگاه اندیشمندان غربی 52
- اشاره 56
- اشاره 56
- بخش دوم:عوامل انس با نماز 56
- عوامل انس با نماز 56
- اشاره 57
- دلایل اخلاقی _ عرفانی انس با نماز 57
- اشاره 57
- 1. حضور قلب 57
- نظری بر واژه قلب 57
- عوامل حضور قلب در نماز 59
- روح و کالبد نماز 61
- نماز، راحت ترین ارتباط با خداوند 61
- نماز در فضای بندگی 62
- اشاره 64
- 1. تأثیر عام (اثر غیر مستقیم) 65
- اشاره 66
- 2. تأثیر خاص آداب نماز 66
- طمأنینه 66
- نشاط نمازگزار 67
- صوت نمازگزار 68
- اشاره 76
- موانع حضور قلب 76
- 1. وسوسه شیطان 77
- اشاره 77
- عوامل درونی 77
- 2. پرخوری 78
- الف) لذّتِ خوردن و لذّتِ نماز 78
- اشاره 78
- ب) آثار پرخوری 79
- 3. شتاب در قرائت نماز 81
- 4. خواب آلودگی دایمی یا پرخوابی 82
- 5. سستی و خستگی 84
- 6. خودداری از دفع ادرار 84
- 1. بیهوده گویی یا سخنِ لغو 85
- عوامل بیرونی 85
- اشاره 85
- 2. چشم چرانی 87
- 3. مکان شلوغ و پرهیاهو 88
- 4. شرکت در مجالس آلوده به گناه 89
- 5. بی توجهی به احکام فقهی و آداب ظاهری 90
- 6. حواس ظاهری و امور خارجی 92
- اشاره 101
- 2. روحیه نیایش 101
- عبادت، خط سیری از ماده به معنا 102
- نماز و نیایش 102
- اشاره 104
- اشاره 104
- الف) عوامل شناختی 104
- 1. درک عظمت خدا 105
- 2. احساس نیاز 105
- 3. توجه به آثار روانی، تربیتی نیایش 106
- اشاره 106
- امّید 106
- اعتماد به نفس 107
- امنیت روانی 108
- 4. هنر در نیایش 108
- 5. اعتقاد به اختیار و دو برداشت نادرست از آن 109
- اشاره 109
- اختیار انسان در برابر اراده الهی 109
- نیایش نمادی از دوران طفولیت بشر 110
- 6. معارف نیایش 111
- 7. مطالعه شرح حا ل نیایشگران 112
- 1. زهد 113
- اشاره 113
- ب) عوامل عملی 113
- 2. پرهیز از حرام خوری 114
- 3. تواضع 115
- 4. تقوا، ورع 116
- 5. حضور در مجالس نیایش 117
- 6. برقراری رابطه عاطفی 117
- 3. درکِ لذّت در عبادت 118
- اشاره 118
- آسیب شناسی منطق لّذت در مورد نماز 121
- نماز، لّذت برتر 122
- اشاره 123
- 4. درک زیبایی های نماز 123
- زیبایی شناسی نماز 125
- نماز، کلید ملاقات 126
- رو به خانه دوست 127
- اذان، ترنّم رویش 127
- نیّت از آغاز تا پایان 128
- نخستین تکبیر 128
- محراب 128
- سر تسلیم فرود آوردن 129
- سخن دل 129
- خواستی عاجزانه، نیازی دلنشین 131
- دعای سلامت 132
- تجدیدباورها 132
- اسرار نماز و زیباشناسی نماز 133
- اشاره 138
- 5. پیش نیازهای عبادت 138
- الف) پیش نیازهای شناختی 140
- ب) پیش نیازهای رفتاری 143
- اشاره 147
- 6. شناخت نسبت به نماز 147
- سه رکن اصلی عبادت 148
- علل رفتاری انس با نماز 150
- اشاره 150
- 1. تکرار و تداوم عبادت 150
- 3. نماز اولِ وقت 153
- 4. الگوهای رفتاری _ شخصیتی 155
- 5. خاطراتِ نماز 157
- دلایل اجتماعی انس با نماز 158
- 1. امام جماعت 158
- اشاره 158
- 2. مسجد 159
- 3. نماز جماعت 163
- 4. تجربه های مثبت نمازگزاران 165
- مراحل نمازگزاری تا انس با نماز 168
- اشاره 168
- بخش سوم:مراحل و تفاوت ها 168
- اشاره 168
- الف) انس اجمالی 170
- اشاره 171
- ب) انس تفصیلی 171
- 1. توجه به معنای الفاظ در قرائت 171
- 3. درک حقیقت عبادت 172
- درک حقیقت عبادت با برهان عقلی 172
- 2. تصحیح صورت افعال نماز 172
- اشاره 172
- درک حقیقت عبادت با ادراک قلبی 173
- ویژگی های انس 174
- تفاوت های نمازگزاری و انس با نماز 174
- عوامل انس 174
- بخش چهارم:آثار انس با نماز 176
- اشاره 176
- اشاره 176
- الف) آثار اخلاقی 176
- اشاره 176
- آثار فردی 176
- 1. تکامل و خودسازی 177
- 2. اخلاص 178
- 3. تواضع 179
- 4. صبر 180
- ب) آثار تربیتی 182
- اشاره 182
- 1. ثبات شخصیت 183
- 2. نظم و انضباط 184
- 3. احساس قدرت و عزّت 184
- تواضع 185
- اشاره 185
- 4. ادبِ برخاسته از نماز 185
- خوش زبانی 185
- 5. تمرکز ذهن 186
- نظافت 186
- متانت و وقار 186
- رعایت آداب خاص 186
- ج) آثار بهداشتی نماز 187
- اشاره 189
- آثار اجتماعی 189
- اشاره 189
- الف) مسایل اجتماعی نماز در سطح خُرد 189
- تعامل اجتماعی برآمده از نماز 190
- ب) مسایل اجتماعی نماز در سطح کلان 191
- نماز به عنوان نظام 191
- اشاره 191
- تعمیم ساختاری 192
- تنظیم سیاسی 192
- تنظیم اجتماعی 193
- آثار اقتصادی 194
- تفاهم نمادین 194
- اشاره 197
- آثار سیاسی 197
- نماز عامل تحکیم وحدت سیاسی 198
- اشاره 200
- اشاره 200
- الف) نقش عمومی نماز در خانواده 200
- آثار خانوادگی 200
- فضای معنوی 200
- محبّت 201
- باروری شخصیت 201
- ب) نقش نماز در زندگی زوج های جوان 202
- اشاره 202
- 1. تغییر بینش زوج های جوان نسبت به زندگی 202
- 2. حفظ کیان خانواده 203
- 3. زوج های جوان و تجربه محدود زندگی 204
- 4. نماز، مهار کننده هیجان جوانی 205
- 5. نماز و نیازهای واقعی زوج جوان 206
- 6. تأثیر بلندمدّت دوران آغازین زندگی 211
- 7. تربیت فرزندان 211
- آثار تحصیلی 213
- نتیجه 214
- کتاب نامه 216
نتیجه
نتیجه
خداوند نماز را با تمام عظمت و بزرگی اش جهت ارتباط انسان ها با ساحت خویش قرار داد تا زندگی زمینی، او را از ماهیت آسمانی اش بازندارد. هر چند قبل از خلقت انسان نیز ملایکه، خداوند را تسبیح و تقدیس می کردند، ولی با آفرینش انسان مرحله نوینی در عبادت آغاز شد که دیگر شکل عبادت تکوینی دیگر موجودات را نداشت و با اختیار و آزادی انسان توأم بود.
آثار نماز به عنوان کامل ترین عبادت آن قدر عمیق و گسترده است که حتی دانشمندان غیر مسلمان نیز در باب آن سخن گفته اند و به ماهیت تربیتی و اجتماعی آن اشاره کرده اند.
به منظور انس با نماز، عوامل و راهکارهای گوناگونی را برشمردیم که آگاهی و استمرار بر آن ها به توان روحی آدمی می افزاید و چون انسان موجودی چند بُعدی و جامعه پذیر است، عوامل اخلاقی - عرفانی و روانی و اجتماعی این امر را بررسی کردیم تا چگونگی پشت سر گذاشتن مراحل نمازگزاری و در نهایت انس با نماز آشکار شود.
بر این نکته تأکید کردیم که صورت نمازگزاری، با «انس با نماز» فرق دارد و آثار واقعی نماز، در مرحله انس با نماز ظهور پیدا می کند، از جمله آثار فردی، تربیتی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و خانوادگی در مرحله انس با نماز، زندگی نمازگزار را از خود متأثر می کند.
باید گفت بدون توجه و انس قلبی، نماز جز رفع تکلیف ماهیتی نخواهد داشت و باید در این معنا اندیشید که خداوند در قرآن