- پیش گفتار 3
- عبادت هدف آفرینش 5
- بخش اول:کلیّات 5
- اشاره 5
- اشاره 6
- اشاره 6
- عبادت فطری است 6
- 1. اهمیّت و ضرورت 6
- اهمیّت نماز و نمازگزاری 7
- نماز در قرآن 8
- نماز و شیطان 9
- نماز و گناه 9
- نماز در قیامت 11
- نماز؛ وجه اشتراک شرایع آسمانی 11
- مسجد؛ مکانی ویژه نمازگزاران 12
- نماز؛ عبادتی همیشگی 12
- ضرورت نمازگزاری (چرا نماز بخوانیم؟) 13
- تکرار و تنوع 13
- تأمین نیاز درونی و روانی انسان 14
- پرورش تمرکز ذهن 16
- برقراری عدالت اجتماعی 18
- دست یابی به وقارِ اخلاقی و شخصیتی 18
- قبول نظم و انضباط 19
- همسویی با هستی 19
- ضرورت و اهمیت انس با نماز 20
- انس با نماز و اهمیت حضور قلب در روایات 21
- انس با نماز شرط قبولی همه اعمال 21
- انس با نماز و آثار واقعی نماز 22
- انس، ارتباط برتر 23
- 2. مفهوم شناسی 24
- ریشه واژه نماز 24
- اشاره 24
- ریشه واژه «صلوه» معانی و کاربردهای آن 26
- واژه «انس» 29
- 3. پیشینه تاریخی 30
- اشاره 30
- نماز در ادیان وحیانی 32
- اشاره 32
- نمازگزاری در آیین زرتشت 32
- نمازگزاری در آیین یهود 33
- نمازگزاری در آیین مسیحیت 36
- نمازگزاری در قاموس کتاب مقدس 37
- نماز و ادیان غیر وحیانی 39
- اشاره 40
- 4. نمازگزاری و انس با نماز از نگاه روایات 40
- اسرار نماز 40
- ترک نماز 41
- آداب و مستحبات نماز 42
- نمازگزاری خردسالان و جوانان 43
- نماز مستحبی 44
- نماز شب 44
- نماز از نگاه قرآن 45
- پی آمدهای نماز 46
- پی آمدهای ترک و سهل انگاری در برپایی نماز 47
- آداب نماز 47
- اشاره 49
- 5. نماز از دیدگاه اندیشمندان مسلمان و غربی 49
- نماز از دیدگاه میرزا جواد آقا ملکی تبریزی 51
- نماز از دیدگاه مرحوم امام خمینی رحمهم الله 51
- اندیشمندان مسلمان 51
- اشاره 51
- نماز از دیدگاه اندیشمندان غربی 52
- نماز از دیدگاه فیض کاشانی 52
- عوامل انس با نماز 56
- اشاره 56
- اشاره 56
- بخش دوم:عوامل انس با نماز 56
- 1. حضور قلب 57
- نظری بر واژه قلب 57
- اشاره 57
- اشاره 57
- دلایل اخلاقی _ عرفانی انس با نماز 57
- عوامل حضور قلب در نماز 59
- نماز، راحت ترین ارتباط با خداوند 61
- روح و کالبد نماز 61
- نماز در فضای بندگی 62
- اشاره 64
- 1. تأثیر عام (اثر غیر مستقیم) 65
- طمأنینه 66
- 2. تأثیر خاص آداب نماز 66
- اشاره 66
- نشاط نمازگزار 67
- صوت نمازگزار 68
- اشاره 76
- موانع حضور قلب 76
- عوامل درونی 77
- اشاره 77
- 1. وسوسه شیطان 77
- 2. پرخوری 78
- الف) لذّتِ خوردن و لذّتِ نماز 78
- اشاره 78
- ب) آثار پرخوری 79
- 3. شتاب در قرائت نماز 81
- 4. خواب آلودگی دایمی یا پرخوابی 82
- 5. سستی و خستگی 84
- 6. خودداری از دفع ادرار 84
- 1. بیهوده گویی یا سخنِ لغو 85
- عوامل بیرونی 85
- اشاره 85
- 2. چشم چرانی 87
- 3. مکان شلوغ و پرهیاهو 88
- 4. شرکت در مجالس آلوده به گناه 89
- 5. بی توجهی به احکام فقهی و آداب ظاهری 90
- 6. حواس ظاهری و امور خارجی 92
- 2. روحیه نیایش 101
- اشاره 101
- نماز و نیایش 102
- عبادت، خط سیری از ماده به معنا 102
- اشاره 104
- الف) عوامل شناختی 104
- اشاره 104
- 2. احساس نیاز 105
- 1. درک عظمت خدا 105
- اشاره 106
- امّید 106
- 3. توجه به آثار روانی، تربیتی نیایش 106
- اعتماد به نفس 107
- 4. هنر در نیایش 108
- امنیت روانی 108
- اختیار انسان در برابر اراده الهی 109
- اشاره 109
- 5. اعتقاد به اختیار و دو برداشت نادرست از آن 109
- نیایش نمادی از دوران طفولیت بشر 110
- 6. معارف نیایش 111
- 7. مطالعه شرح حا ل نیایشگران 112
- 1. زهد 113
- ب) عوامل عملی 113
- اشاره 113
- 2. پرهیز از حرام خوری 114
- 3. تواضع 115
- 4. تقوا، ورع 116
- 6. برقراری رابطه عاطفی 117
- 5. حضور در مجالس نیایش 117
- 3. درکِ لذّت در عبادت 118
- اشاره 118
- آسیب شناسی منطق لّذت در مورد نماز 121
- نماز، لّذت برتر 122
- اشاره 123
- 4. درک زیبایی های نماز 123
- زیبایی شناسی نماز 125
- نماز، کلید ملاقات 126
- اذان، ترنّم رویش 127
- رو به خانه دوست 127
- محراب 128
- نیّت از آغاز تا پایان 128
- نخستین تکبیر 128
- سر تسلیم فرود آوردن 129
- سخن دل 129
- خواستی عاجزانه، نیازی دلنشین 131
- تجدیدباورها 132
- دعای سلامت 132
- اسرار نماز و زیباشناسی نماز 133
- اشاره 138
- 5. پیش نیازهای عبادت 138
- الف) پیش نیازهای شناختی 140
- ب) پیش نیازهای رفتاری 143
- 6. شناخت نسبت به نماز 147
- اشاره 147
- سه رکن اصلی عبادت 148
- 1. تکرار و تداوم عبادت 150
- علل رفتاری انس با نماز 150
- اشاره 150
- 3. نماز اولِ وقت 153
- 4. الگوهای رفتاری _ شخصیتی 155
- 5. خاطراتِ نماز 157
- اشاره 158
- 1. امام جماعت 158
- دلایل اجتماعی انس با نماز 158
- 2. مسجد 159
- 3. نماز جماعت 163
- 4. تجربه های مثبت نمازگزاران 165
- بخش سوم:مراحل و تفاوت ها 168
- اشاره 168
- اشاره 168
- مراحل نمازگزاری تا انس با نماز 168
- الف) انس اجمالی 170
- ب) انس تفصیلی 171
- اشاره 171
- 1. توجه به معنای الفاظ در قرائت 171
- 2. تصحیح صورت افعال نماز 172
- اشاره 172
- 3. درک حقیقت عبادت 172
- درک حقیقت عبادت با برهان عقلی 172
- درک حقیقت عبادت با ادراک قلبی 173
- عوامل انس 174
- ویژگی های انس 174
- تفاوت های نمازگزاری و انس با نماز 174
- آثار فردی 176
- اشاره 176
- الف) آثار اخلاقی 176
- اشاره 176
- بخش چهارم:آثار انس با نماز 176
- اشاره 176
- 1. تکامل و خودسازی 177
- 2. اخلاص 178
- 3. تواضع 179
- 4. صبر 180
- ب) آثار تربیتی 182
- اشاره 182
- 1. ثبات شخصیت 183
- 2. نظم و انضباط 184
- 3. احساس قدرت و عزّت 184
- اشاره 185
- خوش زبانی 185
- 4. ادبِ برخاسته از نماز 185
- تواضع 185
- رعایت آداب خاص 186
- متانت و وقار 186
- نظافت 186
- 5. تمرکز ذهن 186
- ج) آثار بهداشتی نماز 187
- اشاره 189
- آثار اجتماعی 189
- الف) مسایل اجتماعی نماز در سطح خُرد 189
- اشاره 189
- تعامل اجتماعی برآمده از نماز 190
- ب) مسایل اجتماعی نماز در سطح کلان 191
- نماز به عنوان نظام 191
- اشاره 191
- تعمیم ساختاری 192
- تنظیم سیاسی 192
- تنظیم اجتماعی 193
- تفاهم نمادین 194
- آثار اقتصادی 194
- اشاره 197
- آثار سیاسی 197
- نماز عامل تحکیم وحدت سیاسی 198
- آثار خانوادگی 200
- اشاره 200
- فضای معنوی 200
- الف) نقش عمومی نماز در خانواده 200
- اشاره 200
- محبّت 201
- باروری شخصیت 201
- ب) نقش نماز در زندگی زوج های جوان 202
- اشاره 202
- 1. تغییر بینش زوج های جوان نسبت به زندگی 202
- 2. حفظ کیان خانواده 203
- 3. زوج های جوان و تجربه محدود زندگی 204
- 4. نماز، مهار کننده هیجان جوانی 205
- 5. نماز و نیازهای واقعی زوج جوان 206
- 7. تربیت فرزندان 211
- 6. تأثیر بلندمدّت دوران آغازین زندگی 211
- آثار تحصیلی 213
- نتیجه 214
- کتاب نامه 216
سلیمان،(1) یونس،(2) شعیب،(3) زکریا،(4) لقمان،(5) لوط،(6) ایوب،(7) خضر،(8) ذوالکفل،(9) صالح،(10) شیث.(11)
نماز و ادیان غیر وحیانی
نماز و ادیان غیر وحیانی
چون خداجویی در انسان فطری است، بشر در طول تاریخ در پی پرستش و عبادت معبود مورد نظر خود بوده است. با کمی دقت در می یابیم که مسأله نیایش به ویژه نماز به ادیان وحیانی اختصاص نداشته است. چنان که تبّتیان آن گاه در صومعه جشن می گیرند، نماز می خوانند(12) و نیایش می کنند.(13) درباره کنفسیوس آمده که نماز می خوانده است.(14) ایرانیان باستان نیز در دوره پارت ها و ساسانیان نمازی شبیه به نماز مسلمانان داشته اند و حتی قبل از نماز وضو می گرفته اند. برخی از آن ها
1- بحارالانوار، ج 98، ص 92؛ فلاح السائل، ص 22؛ سفینه البحار، ج 2، ص 44.
2- مجمع البیان، ج 7 و 8، ص 166؛ تفسیرالقرطبی، ج 15، ص 123.
3- هود، 89 ؛ الجامع لاحکام القرآن تفسیر قرطبی، ج 9، ص 87 ؛ مجمع البحرین طریحی، ج2، ص230.
4- آل عمران، 37.
5- لقمان، 17.
6- انبیاء، 73.
7- بحارالانوار، ج 12، ص 358.
8- بحارالانوار، ج 13، ص 330.
9- بحارالانوار، ج 12، ص 407.
10- بحارالانوار، ج 11، ص 383.
11- بحارالانوار، ج 11، ص 263.
12- تاریخ جامع ادیان، ص 246، 247 و 270.
13- تاریخ جامع ادیان، ص 427.
14- ذیل الملل و النحل شهرستانی، ص 21؛ تاریخ جامع ادیان، ص 388.