از نمازگزاری تا انس با نماز (1) صفحه 76

موانع حضور قلب

اشاره

موانع حضور قلب

حضور قلب یکی از مهم ترین پایه های نماز است که نقش اساسی در شکل گیری حقیقت نماز و انس با آن ایفا می کند. نمازگزار قلب و ذهنش را در نماز متمرکز می کند و با تمام وجود در پیشگاه حضرت حق حاضر می شود و به این شکل حضور قلب را محقق می کند. با توجه به اهمیّت حضور قلب در بحث انس با نماز، پس از بررسی عوامل حضور قلب، در ادامه موانع رسیدن به حضور قلب در نماز را بررسی می کنیم که به اجمال عبارت اند از: پراکندگی خیال، حب دنیا، دنیا پرستی، وسواس در قرائت، گناه کاری، خودنمایی، عادت.

الف) پراکندگی خیال

اشاره

الف) پراکندگی خیال

با توجه به ماهیّت حضور قلب که مستلزم تمرکز ذهن و قلب در یاد و محضر خداست، به نظر می رسد بزرگ ترین مانع حضور قلب که بیشتر نمازگزاران به آن دچارند، پراکندگی قوه خیال است. به گونه ای که نمازگزار قدرت اراده و مهار قوه خیال خود را ندارد و افکارش پراکنده است و با خیال هَرزه و فراری و نافرمانِ خود، ناتوان از آن است که با تمام وجود، قلب و ذهنش را در محضر خداوند حاضر کند. در این حالت، قوه خیال و اندیشه های او بخش مهمی از ذهن او را به غیر خدا مشغول می کند و حضور قلب را ناممکن می سازد. در چنین وضعیتی با آن که نمازگزار آداب ظاهری نماز را به جا می آورد، اما در باطن به جای دیگری چشم دوخته است؛ به گونه ای که در پایان نماز حتّی به یاد ندارد که چه چیزی را بر زبان رانده است.