مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 128

1- همان، ج 1، ص 34

2- مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 1، ص 2

3- فیض کا شا نی، المحجه البیضاء فی احیاء الاحیاء، ج 1، ص 388

4- طباطبایی، المیزان، ترجمه موسوی همدانی، ج 1، ص 31 و 63 و 64

5- مکارم شیرازی، تفسیرنمونه، ج 1، ص 2

نَمی از یَم سوره حمد

پس از این مقدمه، اینک به تفسیر مختصری از این سوره اشاره می کنیم.

بِسْمِ اللَّهِ

معنای باء در «بسم الله الرحمن الرحیم»، طبق آنچه در کتب تفسیر آمده، این است که «باء» از حروف جرّ است و به معنای الصاق و چسبیدن میباشد و متعلق محذوف آن یا فعل «ابدأوا» (آغاز نمایید) است و یا اینکه مبتدا حذف شده باشد: «ابتدائی بسم الله»، بنابراین، «باء» به خبر محذوف تعلق دارد؛ یعنی: «ابتدائی ثابت اَو ثبت بسم الله». در هر حال، معنای این عبارت این است که آغاز کارم همراه به اسم الله است.(1) به عبارت ساده، «کارم را با نام خدا آغاز می کنم».

میان همه مردم جهان رسم است که هر کار مهم و پر ارزشی را به نام بزرگی از بزرگان آغاز میکنند. از میان تمام موجودات آنکه ازلی و ابدی است، تنها ذات پاک خداوند است و به همین دلیل، باید همه چیز و هر کار را با نام او آغاز کرد، همانگونه که پیامبر؟ص؟ فرمود: «هر کار مهمی که بدون نام خدا شروع شود، بی فرجام است».(2)

هرچند قول دیگر در بای «بسم الله» این است که عدهای معتقدند «باء» در آن، به معنای استعانت (یاری جستن) است؛ امّا معنای ابتدا مناسب تر است. به این دلیل که در خود سوره نیز خداوند مسأله استعانت را به صراحت آورد و فرموده: «اِیاکَ نَستَعِینْ».

چه بسا این دو دیدگاه - ابتدائیت(شروع کردن کاری) و استعانت(کمک گرفتن) - قابل جمع باشد، همان طور که گفته شده: نوعی ارتباطِ لازم و ملزومی بین آنها می توان تصور کرد. از این رو می توان معنا را این گونه بیان نمود: با نام او شروع