- پیشگفتار 1
- اشاره 5
- یک. تعریف مفاهیم و اصطلاحات 6
- الف)صلاه 6
- اشاره 6
- ج) اقامه 7
- ب) نماز 7
- دو. اهمیت و ضرورت پرداختن به موضوع نماز 8
- اشاره 8
- 2. تکرار معنادار واژه »صلاه» در قرآن و روایات 9
- 1. نماز؛ رکن دین 9
- اشاره 9
- 3. اقامه نماز، اولین فعالیت فرهنگی صالحان 10
- 4. محوریت نماز در سیره و سفارش انبیا ؟(ع)و اهل بیت (ع) 11
- 1. شاخص ایمان 12
- اشاره 12
- ب) معیار و شاخص بودن نماز 12
- ب) تأکید خاص به نماز در بین دیگر عبادات 13
- 2. اولین نشانه مؤمنان 13
- 3. شاخص قبولی اعمال 13
- پرسشنامه 15
- یک. نماز برای ما کار مهمی نیست 16
- دو. نمازهای ما ناقص است 16
- الف) نماز ما با غفلت همراه است 16
- اشاره 16
- اشاره 16
- آسیب شناسی نماز 16
- اشاره 16
- یک. چه کنیم نماز برای ما مهم باشد؟ 17
- راه درمان این آسیبها 17
- اشاره 17
- ب) نماز ما بازدارنده از گناه نیست 17
- الف) توجه به اینکه نماز، همسخن شدن با پروردگار 17
- ب) توجه به آثار و ثواب نماز 18
- ج) شناخت جایگاه نماز 18
- د. آشنایی با پیامدهای سبک شمردن نماز 18
- ه) توجه به عنایات ویژه خداوند 21
- و) توجه به حالات پیغمبر(ص) و ائمه(ع)و اهتمام ایشان به نماز 22
- الف) فراگیری احکام نماز 25
- اشاره 25
- دو. چه کنیم نمازی کامل بخوانیم 25
- ز) تقویت اعتقاد به قیامت 25
- ب) رعایت آداب ظاهری و باطنی نماز 26
- ج) توجه به معانی و اسرار نماز 26
- د) اقامه نماز در اول وقت 27
- ه) اقامه نماز به جماعت 29
- و) اهتمام به تعقیبات 30
- تسیبح حضرت زهرا 31
- ز) اهتمام به نوافل 32
- پرسشنامه 33
- 1. وضو 34
- 1. خواندن دعاهای مخصوص هنگام وضو 34
- اشاره 34
- الف) آداب مقدمات نماز 34
- اشاره 34
- 4. استنشاق 36
- 7. خواندن سوره قدر در حال وضو. 36
- 2. مسواک زدن 36
- 8. خواندن آیه الکرسی بعد از وضو. 36
- 3. مضمضه کردن 36
- 2. لباس نمازگزار 37
- اشاره 38
- 3. مکان نمازگزار 38
- ب) آداب مقارنات نماز 38
- 1. آداب تکبیرهالاحرام 40
- 2. برخی از آداب قیام و قرائت 41
- 3. آداب رکوع 42
- 4. آداب سجود 42
- 7. آداب قنوت 44
- 6. آداب سلام نماز 44
- اشاره 45
- اشاره 45
- الف) اخلاص و نیت قربت 45
- دو. آداب باطنی نماز 45
- مراتب اخلاص 46
- ب) تفهّم نماز 47
- ج) تعظیم مقام پروردگار در نماز 49
- اشاره 49
- خشوع اولیای خدا در نماز 50
- د) حضور قلب در نماز 50
- پرسشنامه 51
- یک. اهمیّت حضورقلب در نماز 52
- اشاره 52
- دو. تأثیرعبادت همراه با حضور قلب 53
- سه. مقدمات به دست آوردن حضور قلب 55
- اشاره 55
- چهار. عوامل مؤثر در تحصیل حضور قلب 55
- الف) بزرگ شمردن امر خدا و رعایت حریم آن 55
- ب) ترس ازعظمت و بزرگی خدا 57
- پنج. راههای تحصیل حضور قلب 60
- ه) شرمساری از تقصیرها و گناهان در برابر خداوند 60
- اشاره 62
- شش. موانع حضور قلب در نماز 62
- اشاره 62
- الف) عوامل خارجی 62
- ب) عوامل داخلی 63
- راه درمان 63
- اشاره 63
- راه نجات از حبّ دنیا 65
- داروی هرزه گردی خیال 66
- آیا نمازِ بدون حضور قلب، باطل است؟ 68
- نکته اساسی در حضور قلب 69
- انواع حضور قلب و کاملترین نوع آن 69
- ج) پرهیز از حرکتهای اضافی 70
- د) پرهیز از نماز در حالت کسالت 71
- اشاره 71
- ه) توجه نکردن به اطراف 71
- چند تذکر 72
- پرسشنامه 73
- مقدمه 74
- اشاره 74
- اشاره 75
- یک. در ارتباط با خدای متعال 75
- اشاره 75
- الف) مداومت بر نماز 75
- مداومت امام خمینی(ره) بر نماز شب 76
- اشاره 77
- ب) محافظت بر نماز 77
- نتیجه پایداری بر نماز 78
- ج) کسب روزی حلال و دوری از حرام خواری 79
- اشاره 79
- دو. در ارتباط با خلق خدا 79
- الف) امدادگرِ محرومان 79
- اشاره 79
- نکته 80
- نمونه ای از انفاق امام صادق(ع) 81
- اشاره 81
- ب) عفیف در غرائز 81
- پناه جویی از شهوت، به پیامبر رحمت(ص) 82
- اشاره 83
- ج) امانتدار 83
- امانتداری بر سه نوع عهد 84
- د) استوار در شهادت 86
- اشاره 87
- و) رعایت حق همسر 87
- ز) دوری از غیبت 87
- اثر غیبت در عبادت 88
- ح) خیرخواهی و ارتباط با برادر دینی 89
- اشاره 90
- سه. در ارتباط با عالم غیب 90
- الف) یقین به قیامت 90
- اشاره 90
- ب) هراس از عذاب الهی 93
- پرسشنامه 95
- اشاره 96
- سر در لغت و اصطلاح 97
- مقدمه 97
- اشاره 97
- منابع شناخت اسرار 98
- راه رسیدن به اسرار نماز 98
- سیر تکمیل نمازهای واجب 99
- یک. سر الصلاه 101
- الف) طهارت باطنی انسان 101
- بیان اسرار نماز 101
- اشاره 101
- اشاره 101
- ب) به فعلیت رسیدن انسان 102
- دو. اسرار الصلاه 103
- اشاره 103
- الف) اسرار مقدمات نماز 103
- ب) اسرار مقارنات نماز 110
- اشاره 118
- قیام بعد از دو سجده 119
- تأویل دو سجده 119
- پرسشنامه 122
- مقدمه 123
- یک. الله اکبر 123
- دو. أعوذ بالله من الشیطان الرجیم 125
- ویژگیها 126
- الف) سوره حمد 126
- سه. قرائت 126
- چرا سوره حمد؟ 127
- بِسْمِ اللَّهِ 128
- الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ 129
- تفاوت حمد با مدح و شکر 130
- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ 130
- رَبِّ الْعَالَمِین 131
- الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ 132
- إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِین 133
- یک سؤال 134
- حقیقت صراط مستقیم 135
- اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیم 135
- صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ 136
- غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ 137
- وَلَا الضَّالِّین 137
- ب) سوره (بعد از حمد) 138
- اشاره 138
- سوره توحید 139
- ج) تسبیحات اربعه 140
- سُبْحانَ رَبِّیَ الْعَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ 141
- چهار. رکوع 141
- سُبْحانَ رَبِّیَ الأعلَی وَ بِحَمْدِهِ 142
- چرا عظیم، چرا اعلی؟ 142
- بحمده 142
- پنج) سجده 142
- شش. قنوت 143
- هفت. تشهد 144
- هشت. سلام 145
- پرسشنامه 146
- مقدمه: آثار نماز و تربیت انسان 147
- چند نکته مهم 147
- اشاره 147
- بررسی آثار فردی نماز 148
- اشاره 148
- اشاره 149
- یک. آثار شناختی 149
- الف) آثار اعتقادی 149
- ب) آثار عقلی و علمی 151
- اشاره 156
- نماز را با لذت معنوی گره نزنید! 156
- دو. آثار عبادی - معنوی 156
- سه. آثار عاطفی - روانی 160
- اشاره 160
- ب) بالابردن سطح تحمل و رهایی از غم و اندوه 162
- ب) ابهت یافتن خدا در دل 163
- الف) نماز، تمرین ادب عبودیت و مبارزه با نفس 163
- ج) پیشگیری از گناه 164
- د) گناه زدایی 165
- ه) درمان حرص و طمع 166
- ز) درمان کبر و غرور 167
- و) تربیت روحیه حق شناسی 167
- پنج) آثار زیستی - بهداشتی 168
- پرسشنامه 170
- اشاره 171
- مقدمه: نماز به مثابه یک امر اجتماعی 171
- یک. نماز و خانواده 172
- الف) برنامه ریزی و تدبیر منزل 172
- ب) بهبود روابط خویشاوندی 173
- اشاره 175
- الف) کاهش جرائم و تقویت کنترل اجتماعی 175
- اشاره 175
- دو. نماز و جامعه 175
- 1. مکانیسم حیا 176
- 3. مکانیسم معرفت و هدایت بخشی 177
- 2. مکانیسم تعدیل 177
- ب) تألیف قلوب و ایجاد همدلی و برادری 178
- د) تسهیل روابط اجتماعی 179
- ه) توجه به حقوق دیگران 180
- سه. نماز و فرهنگ 181
- اشاره 181
- الف) تثبیت نظام توحیدی 181
- ب) فرهنگ پذیری 182
- ج) تبلیغ جهانی فرهنگ اسلامی 183
- چهار. نماز و سیاست 184
- اشاره 184
- الف)وحدت و همدلی 184
- ب) ایجاد اقتدار و تحول در معادلات سیاسی 184
- ج) تعمیق بصیرت سیاسی 185
- اشاره 187
- الف) فعال سازی روحیه تعاون و همیاری 187
- پنج) نماز و اقتصاد 187
- ب) بهبود رابطه کارگر و کارفرما 188
- ج) نزول برکات الهی 189
- اشاره 190
- نقش فراگیر 190
- د) تحکیم برابری و رفع اختلاف طبقاتی 190
- نماز بخوان تا آدم شوی 191
- پرسشنامه 193
- اشاره 194
- اشاره 195
- منشأ اختلاف 195
- مقدمه 195
- یک. وضو 195
- اشاره 195
- موارد اختلافی در وضو 196
- الف: شستن دستها 196
- پاسخهای شیعه 196
- دلیل اهل سنت 196
- ب: مسح سر 198
- ج: مسح یا غَسل پاها 199
- الف: قرآن 199
- ب: روایات 200
- بررسی موارد اختلافی 201
- الف) کیفیت تشریع اذان 201
- دو. اذان و اقامه 201
- اشاره 201
- ب) تثویب در اذان صبح 202
- ج) حیّ علی خیرالعمل 204
- د) شهادت ثالثه 206
- رمزگشایی از علت اصلی 208
- سه. اوقات نماز 208
- نقد و بررسی جمع بین صلاتین 208
- واجبات نماز از نگاه مذاهب اسلامی 209
- اشاره 209
- چهار. ارکان و واجبات نماز 209
- حنبلیه 209
- حنفیه 209
- مالکیه 210
- شافعیه 210
- الف( حکم بسمله 210
- بررسی برخی موارد اختلافی 210
- ب) دست بسته نماز خواندن 211
- ج) آمین گفتن پس از حمد 213
- پرسش اول 214
- پرسش دوم 216
- ه) صلوات و سلام پیامبر بر خودشان! 216
- پرسشنامه 218
- اشاره 219
- مقدمه 219
- ب) نماز اسماعیل(ع)و اسحاق(ع)و یعقوب (ع) 220
- یک. نماز پیامبران الهی(ع) 220
- الف) نماز حضرت ابراهیم(ع) 220
- ج) نماز حضرت شعیب(ع) 221
- د) نماز حضرت موسی(ع) 221
- ه) نماز حضرت داود(ع) 222
- ز) نماز حضرت زکریا(ع) 224
- و) نماز حضرت سلیمان(ع) 224
- ح) نماز حضرت عیسی(ع) 226
- دو. یهودیت 227
- اشاره 227
- 1. وجوب نماز 228
- الف) نماز در یهودیت 228
- 2. مقدمات نماز 229
- 3. نمازهای روزانه 231
- اشاره 232
- سه. مسیحیت 232
- ٢. فرقه های مسیحی 233
- ١. حواریون یا رسولان مسیح 233
- ٣. کتاب مقدس مسیحیان 235
- ٤. شعائر و عبادات 235
- ٥. نماز حضرت عیسی(ع) 236
- ٧. نمازهای روزانه مسیحیان 237
- ٦. جدایی از یهودیان 237
- اشاره 238
- چهار. آیین زردشت 238
- ١. زندگی و رسالت زردشت 239
- ٢. نماز در آیین زردشت 240
- ٤. نماز روزانه 241
- ٣. آمادگی برای نماز 241
- پرسشنامه 243
- فصل سوم: نماز در ادیان غیر الهی 244
- اشاره 244
- مقدمه 244
- یک. آیین هندو 244
- اشاره 244
- ١. اعتقادات اصلی 245
- 2. عبادت در آیین هندو 246
- ٣. نماز در آیین هندو 247
- دو. آیین بودا 249
- اشاره 249
- عبادت بوداییها 251
- کتب مقدس بودایی 251
- عبادات روزانه 252
- پرسشنامه 254
- بخش چهارم: دعوت به نماز 255
- اشاره 255
- مقدمه 256
- به گیتی نیست آرامش، از این رو 257
- الف) اصول هدایت و دعوت دیگران به نماز 260
- اشاره 260
- یک. شروع از خود 260
- فصل اول: اصول و شیوه های هدایت و دعوت دیگران به نماز 260
- اشاره 260
- چهار. اصل تدریج 261
- دو. اصل زمینه سازی 261
- سه. اصل جامعیت 261
- پنج) اصل اعتدال 262
- شش. اصل تداوم و استقامت 263
- هفت. اصل کرامت 263
- اشاره 264
- یک. اعطای بینش و پاسخ به شبهات 264
- اشاره 264
- ب) روشهای عام در هدایت و دعوت دیگران به نماز 264
- نمونهای از شبهات 265
- دو. انداز و تبیشیر 267
- سه. تشویق و تنبیه 268
- اشاره 268
- ب) شرایط تشویق و تنبیه 269
- الف) اشارهای به انواع تشویق و تنبیه 269
- ج) تناسب با عمل 270
- ح) شیوه های تنبیه 270
- اشاره 272
- چهار. معرفی الگوهای اهل نماز 272
- یک. دوره کودکی اول 273
- ج( روش ها و نکته های دعوت به نماز بر اساس سن مخاطب 273
- الف) ویژگیهای روانشناختی دوره کودکی اول (کمتر از 7سال) 273
- اشاره 273
- ب) روشهای ویژه دوره کودکی اول: فراهم آوردن زمینه مساعد 274
- دو. دوره کودکی دوم 276
- الف) ویژگیهای روانشناختی دوره کودکی دوم (7 تا 12سال) 276
- سه. دوره دوره نوجوانی 279
- ب) روشهای ویژه دوره کودکی دوم: آموزش و درونی کردن 279
- الف) ویژگیهای روانشناختی دوره نوجوانی (12 تا 18سال) 279
- ب) روشهای ویژه دوره نوجوانی 280
- اشاره 280
- اهداف تحکیم و تعمیق بنیانهای اعتقادی 281
- اشاره 281
- دوم. تدوین برنامه مطالعاتی 282
- روش اول. تشکیل جلسات بحث و گفتگو 282
- ترغیب و ترهیب، انذار و تبشیر، تشویق و تنبیه 282
- اشاره 283
- نکات مهم 284
- پرسشنامه 285
- مقدمه 286
- اشاره 286
- عوامل ترک نماز 286
- اشاره 286
- اشاره 286
- فصل دوم: بررسی علل ترک نماز و راههای درمان آن 286
- یک. عوامل درونی ترک نماز 286
- الف) بینشی 286
- اشاره 287
- عوامل ضعف ایمان به خدا 287
- درمان ضعف ایمان به خدا 288
- اشاره 289
- دوست ناباب 290
- دنیاطلبی 290
- شیطان 290
- اشتغال افراطی به بهرههای دنیایی 290
- عوامل غفلت 290
- . 290
- اشاره 291
- درمان غفلت 291
- الف) جهل به احکام 292
- انواع جهل 292
- اشاره 292
- ج) جهل به عواقب بی نمازی 293
- درمان جهل 293
- اشاره 293
- ب) جهل به اسرار، آثار و اهمیت نماز 293
- ب) گرایشی 294
- عوامل ضعف اراده 296
- اشاره 296
- درمان ضعف اراده 297
- ج) کنشی 299
- اشاره 300
- 1. کثرت گناه و شهوت رانی 300
- اشاره 300
- 2. افراط و تفریط 301
- درمان افراط و تفریط 301
- 3. خجالت 301
- اشاره 301
- درمان کثرت گناه و شهو ترانی 301
- اشاره 301
- درمان خجالت 302
- الف) اعضای خانواده 302
- دو. عوامل بیرونی ترک نماز 302
- ب) دوست نامناسب 302
- ج) شیطان 303
- د) بد عمل کردن برخی دینداران 304
- اشاره 305
- ه) محیط 305
- 1. محیط خانواده 305
- 2. گروه همساان 305
- 3. محیط مدرسه و مربیان 306
- 4. بازار و خیابان 306
- 6. رسانه 307
- 5. ورزشگا هها 307
- 7. حکومت 308
- 8. فعالیت های دشمنان 309
- پرسشنامه 310
- منابع 311
- Judaism, , USA:1985. P.83 317
1- شیخ حر عامی، وسائل الشیعه، ج 4، ص 26
2- مریم: 54 و 55
3- أنعام: 92
آن (قرآن) نیز ایمان خواهند آورد و همانان بر نمازهای خود محافظت دارند. در این آیه نشانه مؤمن، اقامه نماز دانسته شده است. در آیات اولیه سوره ای بقره و مؤمنون نیز به این مطلب اشاره شده. از جمله روایات روایتی است از رسول خدا(ص) که فرموده اند: "عَلَمُ الإیمان الصلاه"؛(1) نشانه ایمان، نماز است.
2. اولین نشانه مؤمنان
در سوره مؤمنون، آنگاه که صفات مؤمنان و شاخصههای شناخت آنان را بیان میدارد، نماز را در صدر آنها قرار میدهد. "قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِینَ هُمْ فیِ صَلَاتهِمْ خَاشِعُون"؛(2) قطعاً مؤمنان رستگار شدند. همان کسانی که در نمازشان خشوع دارند.
3. شاخص قبولی اعمال
شاید به علت اولین شاخص و نشانه ایمان بودن نماز است که امام صادق(ع)فرموده اند: "اول مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ عَلَی الصَّلَاهِ. فَإِذَا قُبِلَتْ قُبِلَ مِنْهُ سَائِرُ عَمَلِهِ وَ إِذَا رُدَّتْ عَلَیْهِ رُدَّ عَلَیْهِ سَائِرُ عَمَلِهِ"؛(3) اولین عملی که در قیامت مورد محاسبه قرار می گیرد، نماز است؛ اگر نماز قبول شود، سایر اعمال قبول می شود و اگر رد شود، سایر اعمال نیز رد خواهد شد.
ب) تأکید خاص به نماز در بین دیگر عبادات
در بسیاری از آیاتی که در آنها از نماز بحث شده، در کنار تأکیدهای عام، نماز به طور خاص و متمایز از سایر عبادات، مورد تأکید قرار گرفته است که به بعضی از آنها اشاره می کنیم.
"إِنَّنی أَنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ أَنَا فَاعْبُدْنی وَ أَقِمِ الصَّلاهَ لِذِکْری"؛(4) همانا منم اللّه! جز من خدایی نیست؛ پس مرا بندگی کن و نماز را به پادار تا به یاد من باشی.