مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 134

1- غافر: 17

2- تحریم: 7

3- ر.ک. طری، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تفسیر سوره حمد

نعبد: «عبد» به معنای انسانی است که مملوک غیر باشد. اگر این کلمه را از ویژگیهای انسانی تجرید کنیم، به معنای موجود با شعوری است که ملک غیر باشد و به این اعتبار، بر همه موجودات با شعور اطلاق می شود: «إِنْ کُلُّ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِلَّا آتِی الرَّحْمَانِ عَبْدًا»؛(1)

نستعین: استعانت، طلب معونت و عون است و عون معنایش مطلق نصرت و یاری کردن است. واژههای معاونت، مساعدت، مظاهرت و معاضدت، همه به معنای کمک کردن است؛ اما در هر یک جهتی خاص مورد نظر است. مثلاً کاری که عدهای با ساعدهای خویش انجام میدهند، مساعدت نامیده میشود؛ چنانکه اگر با عضد و بازوهای خود انجام دهند، معاضدت نام میگیرد و اگر دست به دست یکدیگر داده و قدرت برتری را ایجاد کنند، مظاهرت گفته میشود. این عناوین از جوارح مایه گرفته است. در عون و معاونت، تنها تقویت کردن مورد نظر است؛ بدون عنایت به هر ویژگی دیگر و از این رو، به مطلق کمک کردن تعبیر می شود.(2)

یک سؤال

چرا نمازگزار این مطلب را با متکلم مع الغیر (نعبد) می آورد؟

بزرگان گفته اند که ممکن است یکی از وجوه زیر باشد:

1. نمازگزار نیز در کنار دیگر موجودات قرار گرفته اند که خدا را عبادت می کنند؛

2. نمازگزار نیز در مجموعه نمازگزاران راکع و ساجد است. همان کسانی که خداوند فرمود با آنها باشیم: «وَارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ»(3)؛

3. لفظ جمع برای این است که به طاعت خود اطمینان ندارد، از این جهت انبیا (ع) و اولیا و صالحان و ملائکه (ع)را داخل میکند و از زبان همه می گوید: تنها تو را عبادت می کنیم؛(4)

4. نمازگزار همراه گردیده است با قلب و دیگر اعضا و جوارح درونی و بیرونی