مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 136

1- علامه مجلسی، روضه المتقین، ج 2، ص 486.

2- ر.ک. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، همان

3- امام صادق(ع)فرمود:" وَاللهِ نَحْنُ الصرِاطُ الْمُسْتَقیمُ". ترجمه تفسیر صافی، ج 1، ص 102 ؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ذیل آیه مربوطه.

در آخرت نیز قدمش بر پل آخرت می لرزد و به درون جهنم سقوط می کند. دیگر اینکه، در معنای«إهدنا الصّراط المُستقیم« از ابنعباس روایت شده که یعنی ای بندگان خدا، بگویید: خدایا! ما را به سوی محبت محمد(ص) و اهل بیت اش(ع) ارشاد فرما.(1)

پس معنای آیه اینگونه می شود: به ما بشناسان امام به حق را، تا متابعت و پیروی او کنیم و به راهی که او رفته برویم. امور خود را تسلیم اوامر او نمائیم و دستور او را بپذیریم. محبت او را در دل گیریم تا در آخرت با او محشور شویم.

صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ

أنعمت: ماده «ن ع م» مشتقات فراوانی دارد که به اصل واحدی باز میگردد که معنای آن اصل واحد، خوشگواری زندگی و نیکو بودن حال، طیب العیش و حسن الحال است و در مقابل آن، «بؤس» است که به معنای مطلق شدت و تنگناست.(2)

این آیه، در حقیقت تفسیر روشنی است برای «صراط مستقیم» که در آیه قبل بیان شده است. می گوید: مرا به راه کسانی هدایت فرما که آنان را مشمول انواع نعمتهای خود قرار دادی (نعمت هدایت، نعمت توفیق، نعمت رهبری مردان حق و نعمت علم، عمل، جهاد و شهادت)؛ آنها که نه براثر اعمال زشت و انحراف عقیده، غضب تو دامن گیرشان شد و نه جاده حق را رها کرده و در بیراهه ها گمراه و سرگردان ماندهاند.

در حقیقت چون ما آشنائی کامل به راه و رسم هدایت نداریم، خدا به ما دستور می دهد که در این آیه طریق و خط پیامبران و نیکوکاران که مشمول نعمت و الطاف او شدهاند را بخواهیم.

حال پرسش این است که افراد مشمول نعمت کیانند؟ سوره نساء، آیه 69 افراد مورد نعمت خدا را چهار گروه معرفی میکند: «وَ مَن یُطِعِ اللهَ وَالَّرسُولَ فأُلئِکَ مَعَ