مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 142

1- شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 480 ؛ عیون اخبارالرضا، ج 2، ص 226 . روایت اشاره دارد به اینکه: چنانچه در اسرار نماز بیان شد، در ابتدا نمازها دو رکعتی بوده؛ اما به برخی آنها دو یا یک رکعت اضافه گردید.

2- شیخ کلینی، اصول کافی، ج 1، ص 118

3- "إِنَ رَبَکُمُ اللَهُ الَذی خَلَقَ السَماواتِ وَ االارْضَ فی سِتَهِ أَیَامٍ ثُمَ اسْتَو ی عَیَ الْعَرْشِ یُغْشِی اللَیْلَ النَهارَیَطْلُبُهُ حَثیثاً وَ الشَمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُجُومَ مُسَخَراتٍ بِأَمْرِهِ الالَهُ الْخَلْقُ وَ اأالامر تَبارَکَ اللَهُ رَبُ الْعالَمین"؛در حقیقت، پروردگار شا آن خدایی است که آسما نها و زمین را در شش روز آفرید؛ سپس بر عرش ]جهانداری [ استیلا یافت. روز را به شب -که شتابان آن را می طلبد- می پوشاند، و ]نیز[ خورشید و ماه وستارگان را که به فرمان او رام شده اند ]پدید آورد[. آگاه باش که ]عا لم[ خلق و امر از آنِ اوست. فرخنده .) خدایی است پروردگار جهانیان (اعراف: 54)

العظیم: کلمه «عظیم»، صفت مشبهه است از ماده «عَظُمَ». علمای لغت می گویند: «عظیم» از اسمای خداوند به معنای کسی است که از تمام جهات در مقابل غیر او از خلق، برتری داشته باشد. به صورتی که تمام خلق در مقابل او صغیر و حقیر باشند. همانا عظمت و برتری بر همه، این را به ذهن میآورد که دور نیست که او حافظ ما و مالک مطلق ما باشد و لازم است ما او را تسبیح کنیم؛ پس عظیم مطلق از جمیع جهات، فقط خداست.(1)

بحمده

انسان وقتی خالق با عظمت و پروردگار بزرگ خود را شناخت، ناخودآگاه به علت نعمتهای فراوان او، زبان به حمد می گشاید و میگوید: پروردگار بزرگ من از هر عیب و نقصی پاک و منزه است و من مشغول ستایش او هستم.

پنج) سجده

سُبْحانَ رَبِّیَ الأعلَی وَ بِحَمْدِهِ

معانی سبحان الله، ربی و بحمده در ذکر رکوع اشاره شد. در تفسیر سجده، تنها تبیین کلمه "الأعلی» کافی است.

کلمه "الأعلی» اسم تفضیل از کلمه "علو» به معنای بلندی است که به معنای بلند مرتبه ترین می آید؛ یعنی هیچ ذهنی به مرتبه او دسترسی ندارد و هر کمال و مرتبهای برای او قائل شوی، او از آن بالاتر و بلندتر است.

چرا عظیم، چرا اعلی؟

گاه پرسیده می شود که چرا در رکوع، خداوند را با صفت عظیم و در سجده با صفت اعلی می ستاییم؟

در روایتی چنین بیان شده است که: همانا در رکوع «سبحان ربی العظیم و