مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 163

1- از جمله آنها: فصلنامه نیایش ، شماره 5، بهار 1380 ، ص 135

2- از جمله آنها: د یل کار نگی ، آیین زندگی، ص 249

3- "وَاسْتَعِینُوا بِالبصَرْ وَالصَلاهِ"؛ از صبر و نماز یاری جوئید. (بقره: 45)

4- مایمنع احدکم اذا دخل علیه غم من غموم الدنیا ان یتوضا، ثم یدخل المسجد فیرکع رکعتین، یدعو. الله فیها". (شیخ حر عامی، وسائل الشیعه، ج 5، ص 264

چهار. آثار اخلاقی - رفتاری

الف) نماز، تمرین ادب عبودیت و مبارزه با نفس

بالاترین سطح ادب باید نسبت به کاملترین موجود در هستی رعایت شود. نماز، تمرین ادبِ عبودیت، در برابر خالق و قادر مطلق است و انسان را آماده تبعیت از خدا در زندگی میکند. خداوند نماز را تمرین ادبِ عبودیت قرار داده است. اینکه اول صبح بیدار شوید یا اینکه کار را ظهر رها کنید و به نماز بایستید، شاید خوشایند نفس نباشد؛ اما این تمرین لازم است تا توان عبودیت در ما تقویت شود.

احکام و آداب بیان شده همچون: قصد قربت و شستن دست و صورت در وضو بهگونهای خاصی، با لباس تمیز رو به قبله ایستادن به چپ و راست نگاه نکردن، با کسی سخن نگفتن، نخوردن و نیاشامیدن هنگام نماز و موارد دیگر، همه حکایت از نوعی مؤدب شدن و مؤدب بودن در پیشگاه الهی است.

حضرت رضا؟ع؟در حدیثی، ضمن بیان فلسفه وضو و فواید آن در تطهیر، پاک شدن، رفع حالت چرت و خواب آلودگی، به تبعیت از فرمان خدا اشاره دارند. یعنی یکی از حکمت های وضو، تمرین عبودیت و گوش فرا دادن به دستور الهی است.(1)

البته ناگفته نماند که رعایت ادب و خضوع در پیشگاه خدا، اگر با معرفت انجام شود، لذتبخش است؛ چرا که انسان فطرتاً در برابر چنین عظمتی خاشع و مؤدب میشود و اگر بیادبی کند، برای او رنج آور است. اگر هم انسان معرفت لازم را نداشته باشد، نماز او مقدمه مؤدب شدن است، هرچند رعایت ادب برایش لذتبخش نباشد.

ب) ابهت یافتن خدا در دل

نسبت به هر کسی ادب را رعایت کنید، به تدریج ابهت او برای شما حاصل می شود. تقویت ادب الهی نیز سبب میشود که ابهت خدا در دل بنشیند و به تدریج، این احساس ابهت و عظمت خدا، در حالات مختلف همراه فرد می شود.