مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 167

1- "مَنْ أَتَی الصَلاَهَ عَارِفاً بِحَقِهَا غَفَرَ اللَهُ لَهُ"؛ کسی که نماز را با شناسایی حقش به جا آورد، خدایش بیامرزد (ابن شعبه حرا نی، تحف العقول عن آل الرسول؟، ص 117

2- ابوعثمان نقل می کند که من با سلمان فارسی زیر درختی نشسته بودم. او شاخه خشکی را گرفت وتکان داد تا تمام بر گهایش فرو رفت، سپس رو به من کرد و گفت سؤال نکردی چرا این کار را کردم.گفتم: بگو منظورت چه بود؟ گفت: این همان کاری بود که پیامبر؟ انجام داد هنگامی که خدمتش زیر درختی نشسته بودم، سپس پیامبر این سؤال را از من کرد و گفت سلمان نمی پرسی چرا چنین کردم؟ من عرض کردم بفرمائید چرا؟ فرمود: "ان امسلم اذا توضأ فاحسن الوضوء ثم صلی الصلوات الخمس تحاتت خطایاه کا تحاتت هذا الورق ثم قرء هذه الیه )و اقم الصلاه...("؛ هنگامی که مسلمان وضو بگیرد و خوب وضو بگیرد، سپس نمازهای پنج گانه را به جا آورد، گناهان او فرو می ریزد، همان-گونه که بر گهای این شاخه فرو ریخت، سپس این آیه را تلاوت فرمود: نماز را در دو طرف روز واوایل شب برپا دار، زیرا نیکیها، گناهان را برطرف می سازند )هود: 114 (. )مکارم شیرازی، تفسیرنمونه، ج 9، ص 268)

3- "اَ حَیَاءَ لِحَرِیصٍ" (عبد الواحد تیممی آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص 295

4- "الْحِرْصُ یُزْرِی بِالْمُرُوَهِ" (همان، ص 295)

5- "مَنْ کَثر حِرْصُهُ کَثر شَقَاؤُهُ" (همان، ص 295)

6- "رُبَ حَرِیصٍ قَتَلَهُ حِرْصُهُ" (همان، ص 294)

نمازگزاران حقیقی هنگام خیر کوتاهی نمی کنند و به مال دنیا دلبسته نیستند و از مال و دارایی برای کمک به فقیران و مستمندان و بینوایان استفاده می کنند.(1) مفهوم آیات فوق این است که میان نماز و نداشتنِ تعلق به دنیا و کمک و خیررسانی ارتباط معنادار وجود دارد. اینکه در آیات فوق، تعاون و همکاری، صفت نمازگزار حقیقی نام برده شده است، حاکی از این است که نماز در ایجاد، رشد و تثبیت روحیه همکاری و همیاری و نیز در رفع حرص و طمع و علاقه به دنیا، نقش دارد.

و) تربیت روحیه حق شناسی

انسان عاقل، حق شناس است. عقل از ما میخواهد که صاحبان حق را بشناسیم؛ آنها را فراموش نکنیم و حقوق صاحبان حق را رعایت کنیم. نماز، یادآور برترین حقدار هستی است. او که همه چیز ما از اوست؛ او که منشأ همه حقوق است. اگر حق او را شناختیم، تکلیف خود را نیز خواهیم شناخت؛ چرا که حق و تکلیف، دو مفهوم پیوسته به هم هستند. هر جا سخن از حق است، سخن از نوعی تکلیف هم هست. نماز، یادآور حقوق الهی بر ماست. اگر او خالق هستی و رب العالمین است، پس باید او را سپاسگزار باشم (ألحمدلله ربّ العالمین).

بنابراین، نمازِ با توجه، روحیه حق شناسی را در ما نهادینه و تقویت می کند و به نمازگزار کمک می کند این روحیه را در تمام زندگی جریان دهد.

ز) درمان کبر و غرور

تکبر، یکی از صفات رذیله اخلاقی است که مهمترین مانع رسیدن به سعادت و عامل سقوط در دره شقاوت است. شیطان بهسبب وجود همین رذیله، از دستور