مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 209

1- از نظر تمام مذاهب اسلامی، خواندن نماز ظهر و عصر به صورت جمع در عرفات و نماز مغرب و عشا. در مشعر الحرام در مزدلفه( جایز است. (ابن رشد، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، ج 1، صص 170 171)

2- محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، باب تاخیر الظهر الی العصر، ح 518 و باب ذکر العشاء والعتمه ومن رآه واسعا و باب وقت العر، ح 524 ؛ صحیح مسلم، باب الجمع بین الصلاتین فی الحر،. ح 58)

3- سنن ترمذی، ج 1، ص 354 ، باب 138 و سنن بیهقی، ج 3، ص 167.

4- شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 2 ، ص 321.

5- همان

6- "یُرِیدُ اللَهُ بِکُمْ الْیسُرْ وَلا یُرِیدُ بِکُمْ الْعُسرْ" (بقره: 185)

چهار. ارکان و واجبات نماز

اشاره

ارکان و واجبات نماز در بین شیعیان یازده چیز است که عبارتند از: 1. نیت، 2. قیام، 3. تکبیره الاحرام، 4. رکوع، 5. سجود، 6. قرائت، 7. ذکر، 8. تشهد، 9. سلام، 10. ترتیب، 11. موالات که از این یازده مورد، پنج مورد اول رکن است؛ یعنی زیاده و کم یا زیاد کردن عمدی و سهوی آن، موجب بطلان نماز است. ولی واجب غیر رکنی، تنها کم یا زیاد کردن عمدی آن موجب بطلان است.(1)

این ارکان و واجبات در مذاهب مختلف اسلامی، مورد اختلاف قرار گرفته است که پس از بررسی اجمالی آن، به تبیین و توضیح برخی موارد اختلافی آن خواهیم پرداخت.

واجبات نماز از نگاه مذاهب اسلامی

حنبلیه

حنبلیها معتقدند که فرایض نماز چهارده چیز است: 1. قیام (در نماز فریضه)، 2. تکبیره الاحرام، 3. قرائت فاتحه، 4 و 5. رکوع و بلند شدن از آن، 6. اعتدال، 7 و 8. سجده و سر بلند کردن از آن، 9. نشستن بین دو سجده، 10. تشهد آخر، 11. نشستن برای تشهد و سلام، 12. طمأنینه، 13. ترتیب فرایض و 14. دو سلام.

حنفیه

بنا بر اعتقاد حنفیها، رکن دو گونه است: اصلی و زاید. رکن اصلی آن است که هنگام عجز ساقط میشود و رکن زاید آن است که در بعضی از حالات ساقط می شود؛ مانند قرائت که از مأموم ساقط است.

آنها میگویند: نماز چهار رکن دارد: قیام، رکوع، سجده و قرائت که قرائت فقط رکن زائد است. کسی که این چهار رکن را ترک کند به او نمازگزار نمیگویند. به علاوه، صحت نماز مشروط به اموری خارج از حقیقتِ نماز است و آنها دو قسم است: 1. اموری که خارج از ماهیت نماز است، مانند: طهارت از حدث و خبث، ستر عورت، قبله، دخول وقت، نیت و تحریمه.