مفتاح: درسنامه عمومی معارف نماز صفحه 60

1- "لاتَجْتَمِعُ الرَغْبَهُ وَ الرَهْبَهُ فِی قَلْبٍ إِلاوَجَبَتْ لَهُ الْجَنَهُ فَإِذَا صَلَیْتَ فَأَقْبِل بِقَلْبِکَ عَلیَ اللَهِ عَزَ وَ جَلَ فَإِنَهُ لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ یُقْبِلُ بِقَلْبِهِ عَیَ اللَهِ عَزَ وَ جَلَ فِی صَلاَتِهِ وَ دُعَائِهِ إِلا أَقْبَلَ اللَهُ عَزَوَجَلَ عَلَیْهِ . بِقُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ إِلَیْهِ وَ أَیَدَهُ مَعَ مَوَدَتِهِمْ إِیَاهُ بِالْجَنَهِ" (شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 1، ص135)

2- إِنِی أَحِبُ لِلرَجُلِ الْمُؤْمِنِ مِنْکُمْ إِذَا قَامَ فِی صَلاَتِهِ أَنْ یُقْبِلَ بِقَلْبِهِ إِلَی اللَهِ تَعَالَی وَ لا یَشْغَلَهُ بِأَمْرِ الدُنْیَافَلَیْسَ مِنْ مُؤْمِنٍ یُقْبِلُ بِقَلْبِهِ فِی صَلاَتِهِ إِلَی اللَهِ إلا أَقْبَلَ اللَهُ إِلَیْهِ بِوَجْهِهِ وَ أَقْبَلَ بِقُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ إِلَیْهِ . بِالْمَحَبَهِ لَهُ بَعْدَ حُبِ اللَهِ إِیَاه "(مفید، اامالی، ج 1، ص 92)

به راستی که سروری برای مؤمن از این بالاتر و برتر نیست که خود را در نظرِ رحمت خدا ببیند و محبت و عنایت او را جرعه جرعه، بنوشد و از شراب مناجات با او، سرمست گردد.

ه) شرمساری از تقصیرها و گناهان در برابر خداوند

احساس شرم و حیا در برابر بزرگی خدا و شرمندگی از تقصیرهای فراوان در برابر الطاف بی نهایت او، به درک حضور قلب میانجامد. بنده شرمندۀ شرم سار، خود را در بیکران لطف خدا محصور و محدود می بیند و از اینکه هنگام مناجات به دنیای فانی آلوده و ناچیز فکر کند، حیا می کند، همانگونه که شاگردِ مقصّر در برابر استاد مهربان و دلسوز، از تقصیرهای خود شرمنده است و وقتی در برابر استاد می ایستد، نمی تواند به غیر او فکر کند؛ زیرا احساس کوتاهی و تقصیر به او اجازه نمی دهد به راحتی در خیالات خود سیر کند، بلکه در محضر استاد بزرگ خود آرام می گیرد و به لطف و بخشش او چشم می دوزد.

پنج. راههای تحصیل حضور قلب

باید توجه داشت که کسب حضور قلب مانند کسب یک مهارت، نیاز به تلاش دارد، نه اینکه ممکن باشد که با ذکر و وردی انجام شود؛ لذا توقع حصول دفعی [و ناگهانی] آن در هر شرایطی، دور از واقعیت است. در ادامه، به برخی از راه های تحصیل حضور قلب، اشاره می کنیم:

1. مهمترین راه، درخواست از خداوند متعال است؛ "ربّ اجْعلنی مقیم الصلوه"؛(1) ای پروردگار من، مرا برپادارندۀ نماز گردان.

2. افزایش معرفت؛ فهم اهمیت نماز و توجه به آنچه در باب اهمیت نماز گفته شده، می تواند موجب حضور قلب بیشتر شود؛ چون کاری که برای انسان مهم