نماز معلولان بر اساس فقه شیعه صفحه 114

مستند الشیعه،(1) شیخ محمد حسن نجفی در جواهر الکلام،(2)

محقق داماد در کتاب الصلاه،(3)

آیت اللّه احمد خوانساری در جامع المدارک(4)

و آیت اللّه خویی در موسوعه(5)

این روایت را آورده اند.

از نظر دلالت: فرمایش پیامبر صلی اللّه علیه و آله در مورد چنین شخصی که نماز با رکوع ایستاده می خوانده اما طمأنینه را رعایت نمی کرد؛ نشان می دهد که حفظ طمأنینه از شرایط مهم رکوع است؛ به طوری که رعایت نکردن آن باعث شده که این شخص را در غیر دین اسلام بداند. پس به طریق اولی، خودِ رکوع امر اهمّی دارد.

از آن چه در این گفتار گذشت معلوم شد که رکوع، خم شدن و بعضی شرایط آن از جمله طمأنینه برای نمازگزار واجب است. اما وظیفه شخص معلول و ناتوان از رکوع و خم شدن با رعایت شرایط آن، در روایاتی که در گفتار بعد خواهد آمد، روشن می شود.

گفتار سوم: روایات تکلیف معلول

آن چه در این گفتار بدان اشاره می شود، دو روایت است از روایات معین کننده راهکار به جای رکوع ایستاده که به عنوان نمونه می آید.

روایت اول: موثقه عمار از امام صادق علیه السلام

«وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یحْیی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللّه ع قَالَ: الْمَرِیضُ إِذَا لَمْ یقْدِرْ أَنْ یصَلِّی قَاعِداً کَیفَ قَدَرَ صَلَّی إِمَّا أَنْ یوَجَّهَ فَیومِئُ إِیمَاءً...: مریضی که نمی تواند نشسته نماز بخواند، هر طور که می تواند نماز بخواند، یا (به سمت قبله) توجه داده شود پس اشاره می کند اشاره کردنی...»(6)

از نظر سند، این روایت مورد اعتماد شیخ طوسی در کتاب تهذیب،(7)

بوده و علاوه بر وثاقت رجال سند آن، در کلام فقها بسیار نقل شده و مورد ارجاع و توجه بوده است.

به عنوان نمونه علامه حلی در مختلف الشیعه،(8)

محقق اردبیلی در مجمع الفائده،(9) صاحب مدارک

1- . نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، ج5، ص199.
2- . نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج10، ص83.
3- . یزدی، سید محمد، محقق داماد، کتاب الصلاه، ج3، ص276.
4- . خوانساری، سید احمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج1، ص413.
5- . خویی، سید ابوالقاسم موسوی، موسوعه الإمام الخوئی، ج15، ص22
6- . حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج5، ص483، ابواب القیام، باب1: باب وجوبه فی الفریضه...، ح10.
7- . طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن؛ تهذیب الأحکام، ج3، ص175، جزء الثانی من کتاب الصلاه، بَابُ 14: صلاه الغریق...، ح5.
8- . حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه، ج3، ص33.
9- . اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج3، ص355.