نماز معلولان بر اساس فقه شیعه صفحه 130

الظلام،(1) صاحب ریاض در ریاض المسائل،(2)

شیخ انصاری در کتاب الصلاه،(3)

آقا رضا همدانی در مصباح الفقیه،(4)

محقق داماد در کتاب الصلاه،(5)

مرحوم حکیم در مستمسک،(6)

و آیت اللّه خویی در موسوعه،(7)

این روایت را آورده اند. البته برخی دیگر از فقها نیز به جای عمار، حماد ذکر کرده اند.(8)

از نظر دلالت هم روشن است که حضرت ایماء را برای شخص ناتوان از قیام و سجده، تشریع و تجویز می کنند. در نتیجه چنین شخصی به وسیله ایماء، سجده را به جا می آورد.

روایت دوم: روایت شیخ صدوق از پیامبر صلی اللّه علیه و آله:

این روایت که در فصل قیام نیز بخشی از آن گذشت، اینجا به صورت کامل آورده می شود که لزوم اخفضیت ایماء در سجده را بیان می کند:

«قَالَ رَسُولُ اللّه ص الْمَرِیضُ یصَلِّی قَائِماً فَإِنْ لَمْ یسْتَطِعْ صَلَّی جَالِساً فَإِنْ لَمْ یسْتَطِعْ صَلَّی عَلَی جَنْبِهِ الْأَیمَنِ فَإِنْ لَمْ یسْتَطِعْ صَلَّی عَلَی جَنْبِهِ الْأَیسَرِ فَإِنْ لَمْ یسْتَطِعِ اسْتَلْقَی وَ أَوْمَأَ إِیمَاءً وَ جَعَلَ وَجْهَهُ نَحْوَ الْقِبْلَهِ وَ جَعَلَ سُجُودَهُ أَخْفَضَ مِنْ رُکُوعِهِ: پیامبر صلی اللّه علیه و آله فرمودند: مریض ایستاده نماز می خواند، و اگر نتوانست، نشسته نماز می خواند، و اگر قدرت (بر نشسته) نداشت، بر پهلوی راست نماز می خواند، و اگر قدرت نداشت، بر پهلوی چپ نماز می خواند، و اگر قدرت نداشت بر پشت دراز کشیده و نماز می خواند و اشاره می کند و صورتش را رو به قبله قرار می دهد و سجده را اخفض نسبت به رکوع انجام می دهد.»(9)

از نظر سند: این روایت که با لفظ «قال» نه «رُوِی» توسط شیخ صدوق در من لا یحضره الفقیه(10) نقل شده، مورد توجه و نقل فقها قرار گرفته است.

به عنوان نمونه شهید اول در ذکری الشیعه،(11)

محقق کرکی در جامع المقاصد،(12) محقق اردبیلی

1- . بهبهانی، محمد باقر بن محمد اکمل، مصابیح الظلام، ج7، ص77.
2- . حائری، سید علی بن محمد طباطبایی، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، ج3، ص33.
3- . دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری، کتاب الصلاه، ج1، ص247.
4- . همدانی، آقا رضا بن محمد هادی، مصباح الفقیه، ج12، ص61.
5- . یزدی، سید محمد، محقق داماد، کتاب الصلاه، ج4، ص71.
6- . حکیم، سید محسن طباطبایی، مستمسک العروه الوثقی، ج6، ص125.
7- . خویی، سید ابوالقاسم موسوی، موسوعه الإمام الخوئی، ج14، ص222.
8- . دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری، کتاب الصلاه، ج1، ص505: «موثّقه عمّار- المبدّل بحمّاد فی الذکری (ص181) و المعتبر (ج2، ص161) و جامع المقاصد (ج2، ص207) سهوا من القلم ظاهرا-»
9- . حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، ج5، ص485، ابواب القیام، باب1: باب وجوبه فی الفریضه، ح15.
10- . قمّی، صدوق، محمّد بن علی بن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج1، ص362، باب صلاه المریض..، ح1037.
11- . عاملی، شهید اول، محمد بن مکی، ذکری الشیعه فی أحکام الشریعه، ج3، ص273.
12- . عاملی، کرکی، محقق ثانی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج1، ص39.