نماز معلولان بر اساس فقه شیعه صفحه 37

باشد، که احتیاط را لازم می دانند.

پس هر سه مبنای ذکر شده بر این نتیجه توافق دارند که در خصوص شک در قدرت و عجز، فحص و جستجو از قدرت داشتن لازم بوده، و شخص نمی تواند ابتدائاً حکم به برائت از تکلیف کند.

فرع دوم: تحصیل قدرت

موضوع فرع دوم این است که کسی که قدرت ندارد و عاجز است، آیا بر او واجب است که در پی تحصیل قدرت باشد، بلکه بتواند امر مولا را متوجه خود کرده و شرط تکلیف را حاصل کند. در نتیجه خود را مکلف به مأمور به کند و امر بر وی نیز واجب باشد. این فرع به سه بخش تقسیم می شود.

الف: در جایی که خودِ تحصیل قدرت، تحت توانایی مکلف نباشد، همانطور که مرحوم ابوالحسن اصفهانی در وسیله الوصول آورده است، مطمئناً وجوبی برای تحصیل قدرت در کار نخواهد بود.(1)

ب: اما در جایی که مکلف توانایی تحصیل قدرت داشته باشد، همچنان که آیت اللّه خویی در نهایه الاصول می نویسد اگر شخص بتواند خود را در معرض تکلیف قرار دهد، تحصیل قدرت بر او واجب است. همچنان که یادگیری اذکار نماز واجب است. چراکه به مجرد قدرت حتی در زمانی، واجب به عنوان تام المصلحه و ذا ملاک بر وی خواهد بود.(2)

ج: آیا تحصیل قدرت قبل از رسیدن وقت مأموربه، واجب است و یا بعد از حضور وقت مأموربه است. وقتی که زمان واجب رسیده و تکلیف واجب شده است؟

ایشان بر این عقیده اند که تحصیل قدرت بعد از واجب شدن و رسیدن زمان مأموربه، واجب می شود. و نمی شود قبل از آنکه فعلی واجب شود و قبل از رسیدن وقت اصل واجب، تحصیل قدرت که شرط آن است، واجب باشد. و فعلاً قبل از رسیدن وقت، «تحصیل واجب» واجب نیست.(3)

البته اگر شخص قبل از رسیدن وقت واجب بداند بعد از این زمان، دیگر توانایی حصول قدرت بر انجام مأموربه را ندارد، در این صورت، قبل از رسیدن زمان واجب، تحصیل قدرت بر وی واجب است.

1- . اصفهانی، سید ابو الحسن، وسیله الوصول الی حقائق الأصول، ج2، ص34: «فإنّ القدره حیث کانت غیر داخله تحت قدره کان التکلیف بها تکلیفا بغیر المقدور و هو غیر جائز عندنا»
2- . خویی، سید ابوالقاسم موسوی، الهدایه فی الأصول، ج2، ص41: «المفروض أنّه بمجرّد القدره فی وقتٍ ما یکون الواجب تامّ المصلحه و ذا ملاک ملزم»
3- . خویی، سید ابوالقاسم موسوی، الهدایه فی الأصول، ج2، ص41: «لا یکون فعلا واجبا، لعدم مجیء وقته، و یکون الوجوب فیه مشروطا بالوقت».