نماز معلولان بر اساس فقه شیعه صفحه 43

گفتار دوم: قواعد فقهی

قواعد میسور و مالایدرک که متخذ از روایت نقل شده از نبی مکرم اسلام صلی اللّه علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام هستند:

«لَا یتْرَکُ الْمَیسُورُ بِالْمَعْسُورِ»(1) و «مَا لَا یدْرَکُ کُلُّهُ لَا یتْرَکُ کُلُّهُ»،(2)

هرچند در صحت سندی و پذیرش آن گفتگو بسیار است، اما در کتب مختلف مورد اشاره فقها قرار گرفته(3) و بحث آن در کلیات از بخش اول گذشت.

استدلال

بر این روایات و قواعد این گونه است که اگر مکلف از انجام برخی اجزاء و شرایط نماز که واجب مرکب است عاجز شود، فقط همان اجزاء و شرایط ساقط می شود و بقیه نماز بر وجوب باقی است.

علاوه بر همه اینها، بسیاری روایات دیگری است که دلالت بر وجوب تکلیف نماز بر بیماران و معلولین داشته و البته از تغییر حالت نماز از شکل اصلی بر این دسته حکایت دارد.

نتیجه گیری

در نتیجه آنچه در این بخش گذشت، روشن شد که فعلیت یافتن تکالیف برای اشخاص، یا منجز شدن تکلیف و در نتیجه معذور بودن اشخاص از عقاب، مشروط است بر قادر بودن و توانایی داشتن افراد بر انجام مأموربه.

اما در خصوص نماز، روایاتی که مدلولشان «لَا تَدَعُ الصَّلَاهَ عَلَی حَالٍ» است، همچنین روایاتی که شکل نماز را برای بیماران و معلولین تغییر می دهد، معلوم می کنند که ادله شرطیت قدرت، فقط اشخاص را از نماز در شکل اصلی معاف می کند، اما نمازی به شکلی که در روایات نقل شده بر ایشان واجب است.

پس اینکه قدرت شرط فعلیت یا منجزیت تکلیف است و موجب معذوریت عاجز باشد، باعث سقوط تکلیف نماز از معلولین که توانایی اقامه نماز به شکل اصلی ندارند، نیست، بلکه طبق روایات و قواعد که در ادامه نیز مفصل تر بدان ها اشاره خواهد شد، شکل نماز با توجه به نوع عجز و معلولیت، تغییر کرده و معلولین مکلف به این نماز با شکل جدید خواهد بود.

1- . ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، ج4، ص5٨، ح٢٠5.
2- . همان، ح٢٠7.
3- . به عنوان نمونه: یزدی، مرتضی بن عبد الکریم حائری، شرح العروه الوثقی، ج2، ص72.