در آمدی بر تاریخ قرآن (معارف) صفحه 101

بدارند.

تعداد كاتبان پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم و نوع كتابت آنان‌

علامه سيد مرتضي عسكري اسامي 26 تن از كاتبان رسول خدا صلّي اللّه عليه و اله و سلّم را به نقل از عيون الاثر ذكر كرده است. «1» ابو عبد الله زنجاني تا بيش از 40 تن را جزء كاتبان وحي برشمرده است كه ظاهرا هنگام ضرورت از وجود آنها استفاده مي‌شده است. «2»

مسعودي در گزارشي كه از نوع كتابت كاتبان پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم آورده، متذكر شده كه برخي از كاتبان پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم به امور ديگري- غير از كتابت وحي- مشغول بوده‌اند، اين امور كارهايي چون: ثبت پيمانها و معاهدات، نگارش مالياتهاي واصله، صدقات و غنائم و ...

بوده است.

مسعودي افرادي چون: خالد بن سعيد، مغيرة بن شعبه، حصين بن نمير، عبد الله بن ارقم، علاء بن عقبه، زبير بن عوام، جهيم بن صلت، حذيفة بن يمان، معيقيب بن ابي فاطمه، زيد بن ثابت و حنظلة بن ربيع را از جمله كاتباني معرفي مي‌كند كه به ثبت امور ياد شده مشغول بوده‌اند. «3»

البته به عقيده سيد مرتضي عسكري انجام اين كارها توسط افراد ياد شده، نافي كتابت قرآن توسط آنان نيست. لذا عنوان «كاتب وحي» هم بر تك تك اين افراد و هم بر مجموعه آنان قابل اطلاق است. لكن اين عده از كاتبان وحي هركدام قطعاتي از قرآن را بر روي اشياء متفرق ثبت كرده و در اختيار پيامبر گذاشته‌اند (و در واقع كاتبان فرعي پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم بوده‌اند). به اين ترتيب نسخه‌اي از قرآن به شكل قطعات پراكنده در خانه پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم فراهم شد و رسول خدا صلّي اللّه عليه و اله و سلّم به علي عليه السّلام (به عنوان كاتب اصلي خود) دستور داد كه پس از وفات خود به جمع كامل آن اقدام كند و بعيد هم نيست كه (1)- القرآن الكريم و روايات المدرستين، 1/ 209

(3)- القرآن الكريم و روايات المدرستين، 1/ 210