در آمدی بر تاریخ قرآن (معارف) صفحه 111

در پاره‌اي از روايات منقول است كه پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم به خواستاران مصحف، مصحف مي‌داده است مثلا عثمان بن ابي العاص نقل مي‌كند:

«هنگام ورود هيأت نمايندگي ثقيف بر پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم وارد شدم و از آن حضرت مصحفي را كه نزدش بود خواستار شدم و آن حضرت آن را به من داد.» «1»

از اين روايات به دست مي‌آيد كه مصاحفي- كامل يا ناقص- در دست صحابه، در زمان پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم بوده، اين مصاحف خوانده شده و دست به دست مي‌گشته و پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم درباره آنها احكامي مقرر داشته است. «2» حال اگر جمع و تدوين به معناي مصطلح كلمه در ميان نبود، اطلاق كلمه مصحف نادرست خواهد بود.

ب/ 2- حديث ثقلين‌

معروفترين سخن پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم كه در اين‌باره قرينه و شاهد بحث است، حديث متواتر ميان شيعه و سني يعني حديث ثقلين است، پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم فرمود:

«اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي ...»

«منظور از كتاب خدا در اين حديث نمي‌تواند برگهاي پراكنده در دست مؤمنان باشد، به اوراق پراكنده صحف مي‌گويند نه كتاب» «3»

بنابراين بايد گفت:

«از اين نامگذاري چنين برمي‌آيد كه قرآن جمع‌آوري شده بود. زيرا قرآني كه در سينه‌ها بود، يا در لوحه‌هاي پراكنده و تخته پاره، و استخوانهاي متفرق نوشته شده باشد، كتاب ناميده نمي‌شود. و معمولا كتاب مجموعه‌اي را گويند كه داراي وجود واحد مشخص بوده، صورت مدوّني داشته باشد. نوشته‌هاي پراكنده و قطعه‌قطعه كتاب ناميده نمي‌شود، چه رسد به آنچه اصلا نوشته نشده و جاي آن دلها و سينه‌ها باشد. «4» (1)- تاريخ قرآن راميار، 288 به نقل از مجمع الزوايد

(3)- تاريخ قرآن راميار، 258

(4)- البيان، 252