در آمدی بر تاریخ قرآن (معارف) صفحه 116

9 جمع قرآن پس از رحلت پيامبر (ص)

مقدمه‌

اشاره

درباره جمع قرآن پس از وفات پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم روايات متعددي در كتب تاريخ و علوم قرآني و نيز مجامع روايي وجود دارد. برخي از اين روايات، جمع قرآن را به علي عليه السّلام نسبت داده و برخي ديگر آن را به ابو بكر و عمر و رواياتي هم حكايت از جمع قرآن در دوره عثمان دارد. اين روايات به‌طوري كه خواهد آمد باهم قابل جمع بوده و حكايت از وقايع مختلف- در رابطه با جمع قرآن- پس از رحلت رسول خدا صلّي اللّه عليه و اله و سلّم دارد. به جاست كه اين روايات ضمن چند بحث مستقل طرح و بررسي گردد.

الف- جمع قرآن توسط امام علي عليه السّلام‌

ابن النديم با سند خود نقل كرده كه علي عليه السّلام پس از درگذشت پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم سوگند ياد كرد كه تا قرآن را جمع نكند، عبا بر دوش نگيرد. او سه روز در خانه نشست «1» تا قرآن را جمع آورد و آن اولين مصحفي است كه تمام قرآن از قلب او در آن جمع آمده است. اين مصحف در خاندان جعفر نگهداري مي‌شد. «2»

ابن نديم اضافه مي‌كند كه:

«به عهد خود مصحفي را به خط علي بن ابي طالب عليه السّلام كه اوراقي از آن از بين رفته بود (1)- بعضي از محققان به استناد رواياتي تصريح مي‌كنند كه مدت جمع قرآن توسط علي عليه السّلام شش ماه بوده است و تعبير سه روز، تعبير اشتباهي است بنگريد به التمهيد، 1/ 288