در آمدی بر تاریخ قرآن (معارف) صفحه 119

فَنَبَذُوهُ وَراءَ ظُهُورِهِمْ وَ اشْتَرَوْا بِهِ ثَمَناً قَلِيلًا فَبِئْسَ ما يَشْتَرُونَ» «1»

(آل عمران، 187)

ب- جمع قرآن در زمان ابو بكر

اشاره

براساس پاره‌اي از روايات، قرآن در زمان ابو بكر جمع گرديد. اين مجموعه از روايات كه احيانا باهم اختلافاتي نيز دارند، در مجموع از جمع قرآن به عنوان يك واقعه تاريخي در زمان ابو بكر حكايت دارد. مفصل‌ترين روايت در اين باب، روايت بخاري به شرح زير است:

زيد بن ثابت گويد: پس از جنگ يمامه و كشته شدن (تعدادي از) قاريان، ابو بكر به دنبال من فرستاد در حالي‌كه عمر هم نزد او بود. ابو بكر گفت: اين شخص- منظور عمر بود- به من گفته است كه روز يمامه جنگ در كشتار قاريان بيداد كرده و من مي‌ترسم كه (ساير) جنگها (ديگر) قاريان را نابود كند، لذا راي من آن است كه به جمع و فراهم ساختن قرآن فرمان دهي. من به او (عمر) گفتم: چگونه كاري را كه پيغمبر نكرده من انجام دهم؟ عمر گفت: به خدا سوگند اين كار، كار خوبي است و چندان به من اصرار كرد تا خداوند سينه‌ام را به اين كار گشود و با راي عمر هماهنگ كرد. آن‌گاه ابو بكر به زيد گفت: تو جواني خردمندي كه تهمتي بر تو نيست و تو كاتب وحي بوده‌اي، اكنون قرآن را تتبع و جستجو كن. زيد گفت: به خدا قسم اگر مرا به جابه‌جا كردن كوهها تكليف مي‌كردند، از اين كار سنگين‌تر نبود. به ابو بكر گفتم: چگونه كاري را كه پيغمبر نكرده شما دو تن انجام مي‌دهيد؟ ابو بكر گفت: به خدا قسم اين كار، كار خوبي است. و چندان به من اصرار كرد تا خداوند سينه مرا به آنچه سينه ابو بكر و عمر گشوده شده بود، گشوده ساخت. پس اوراق قرآن را جستجو كردم و از ميان شاخه‌هاي نخل و سنگهاي نازك و سينه‌هاي مردم فراهم ساختم.

زيد در ادامه روايت گويد: سرانجام دو آيه آخر سوره توبه را نزد ابو خزيمه انصاري (1)- التمهيد، 1/ 290، شناخت قرآن، 113 و 114