در آمدی بر تاریخ قرآن (معارف) صفحه 128

ديدگاههاي ديگر را در اين خصوص بررسي كنيم.

فلسفه جمع قرآن در دوران ابو بكر و نكات قابل تأمل در اين‌باره‌

در مباحث گذشته، ديدگاه محمود راميار مبني بر بزرگ‌نمايي نقش جامعان قرآن در دوره ابو بكر از نظر گذشت. افزون بر مطالب گذشته، مي‌توان گفت كه فلسفه اصلي جمع قرآن در دوران ابو بكر به دو مطلب بازمي‌گردد كه عبارتند از:

الف- جمع‌آوري قرآني مجرّد از هرگونه تفسير

ب- فضيلت‌تراشي براي خلفا در حفظ مصحف

اما درباره قسمت الف بايد گفت: از تأمل درباره سخن ابو بكر و زيد بن ثابت كه گفته‌اند: «چگونه كاري كنيم كه رسول خدا صلي اللّه عليه و اله و سلم آن را انجام نداده است»، معلوم مي‌گردد كه اقدامي كه پس از رحلت آن حضرت به‌طور بي‌سابقه رخ داد، سياست تجريد قرآن از هرگونه نكات تفسيري است. زيرا در دوره رسول خدا صلي اللّه عليه و اله و سلّم كاتبان وحي در حاشيه آيات قرآن برخي از نكات تفسيري را به امر پيامبر صلي اللّه عليه و اله و سلم ثبت مي‌كردند. اين‌گونه توضيحات تفسيري در مصاحف اكثر صحابه از جمله عبد الله بن مسعود، حفصه، عايشه و ... وجود داشته و هنوز قرائن مربوط به اين موضوع در كتب حديث و تفسير ملاحظه مي‌گردد. «1» اما بدون ترديد غني‌ترين قرآن در اين زمينه قرآن علي بن ابي طالب عليه السّلام بود كه مشتمل بر تنزيل و تأويل بوده و به سبب همين خصوصيت مورد پذيرش قرار نگرفت.

عبد الله بن مسعود نيز بعدها چون مي‌ترسيد كه همين ويژگي قرآنش، از ميان رود، مصحف خود را به عثمان تحويل نداد و مورد خشم او قرار گرفت. «2» پس از رحلت رسول خدا صلي اللّه عليه و اله و سلم در راستاي سياست منع نقل و نگارش حديث و نيز اجراي سياست رويگرداني از تفسير، تهيه مصحفي مجرد از نكات تفسيري براي مقام خلافت امري (1)- جهت اطلاع از اين ويژگي بنگريد به تاريخ قرآن راميار، 362