در آمدی بر تاریخ قرآن (معارف) صفحه 146

مركزي از مناطق اسلامي فرستادند كه از جمله آنها شام، كوفه، مكه و مصر بوده است.

عثمان همراه هر مصحفي يك قاري نيز اعزام كرد تا بدين وسيله قرائت واحدي از قرآن در سراسر جامعه رواج يابد. «1» چنانكه گذشت او دستور داد تا ساير مصاحف سوزانده و يا شسته شود. از اين جهت به حرّاق يا خرّاق المصاحف مشهور گشت. «2» اين اقدام عثمان گرچه مورد انتقاد برخي قرار گرفت، اما اكثر صحابه از كار عثمان جانبداري كردند و مقيد به استفاده از مصاحف عثماني شدند. «3»

تحليلي بر اقدام عثمان، امتيازات، كاستي‌ها

اشاره

اقدام عثمان در جمع قرآن مشهور به توحيد مصاحف است. اين كار در عصر و شرايط خود اقدامي مثبت و مؤثر بود و به‌طور موقت نيز چاره‌ساز و برطرف‌كننده نابسامانيها در حوزه اختلاف قرائت قرآن. به‌طوري كه ابو احمد عسكري گفته است:

«مردمان تا چهل و اندي سال قرآن را از مصاحفي تلاوت مي‌كردند كه مطابق رسم الخط عثماني به وجود آمده بود تا آنكه خلافت به عبد الملك رسيد. در اين زمان بود كه اغلاط و تصيحفات- در زمينه قرآن- رو به ازدياد نهاد و اين اغلاط سراسر عراق را دربرگرفت.» «4»

اما اين اغلاط كه ابو احمد عسكري گفته، چه طبيعت و ماهيتي داشت كه منجر به پيدايش نوع جديدي از اختلاف قرائت گشت؟ لازم است جهت آشنايي با آن به دو موضوع اساسي توجه شود:

اوّل- ويژگي رسم الخط مصاحف عثماني

دوم- اختلاف مصاحف عثماني با يكديگر (1)- القران الكريم و روايات المدرستين، 2/ 197

(3)- لمحات من تاريخ القرآن، 161

(4)- مباحث في علوم القران، 90