در آمدی بر تاریخ قرآن (معارف) صفحه 153

اين سخن درستي است، اما نه به آن دليل كه علماي اهل سنت از جمله زرقاني بر آن رفته‌اند (نزول قرآن بر هفت حرف)، بلكه به اين جهت كه روايات مربوط به نزول قرآن به هفت حرف، اساسا در دوره عثمان وجود نداشت و اين مطلب چنانكه گذشت از جعليات زنادقه بوده كه در قرن دوم اتفاق افتاده است.

4- شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهد نسخه‌هاي مصاحف عثمان قبل از تصحيح نهايي و مقابله با يكديگر به مراكز فرستاده گشت. در اين مورد ابن ابي داود از قول مغيره نوشته است:

«برخي از شاميان مي‌گفتند: مصحف ما و مصحف اهل بصره از مصحف كوفيان صحيح‌تر است، زيرا وقتي عثمان دستور داد كه مصحف‌ها را بنويسند، مصحفي كه براي كوفه تهيه كرده بودند بر مبناي قرائت عبد الله بود و قبل از آنكه اين مصحف با ساير نسخه‌ها مقابله شود براي آنها فرستاده شد. اما مصاحفي كه براي شام و بصره تهيه شده بود، پس از مقابله فرستاده شد». «1»

با اين تجزيه و تحليل روشن مي‌گردد كه:

«اختلاف بين مصحفهاي شهرهاي مختلف، دليل بر سهل‌انگاري در امر مقابله نسخ و حصول اطمينان از صحت آنهاست». «2»

اصلاح رسم الخط قرآن‌

اصلاح رسم الخط قرآن از نيمه دوم قرن اول هجري آغاز گرديد. در نخستين مرحله ابو الاسود دئلي- كه از شاگردان علي عليه السّلام بود- به درخواست حاكم كوفه پاسخ داده، آمادگي خود را براي علامتگذاري قرآن اعلام كرد. «3» او سپس با كمك نويسنده‌اي به (1)- المصاحف، 44

(3)- البرهان، 1/ 250