در آمدی بر تاریخ قرآن (معارف) صفحه 32

شديدي وجود داشت كه قرآن، آن را «حميت جاهلي» مي‌خواند. «1»

2- نظام اعتقادي‌

نظام اعتقادي عربستان- قبل از ظهور اسلام- نظامي براساس شرك و بت‌پرستي بود. اسامي برخي از بت‌ها از جمله «لات»، «عزّي» و «منات» در قرآن وارد شده است. «2» آيات قرآن در تاكيد بر يگانگي خداوند و نفي شرك بيش از حد و اندازه است.

از نظر برخي از آيات هر گناهي امكان بخشش دارد به جز شرك «3»، كه امكان آمرزشي بر آن متصور نيست. از پاره‌اي از آيات به دست مي‌آيد كه اعراب وجود «الله» را به عنوان خالق هستي باور داشته‌اند. «4» اما در حوزه توحيد ربوبي پروردگار و نيز توحيد عبادي مبتلا به شرك بوده‌اند. از اين‌رو جهت‌گيري آيات توحيدي قرآن بيشتر بر نفي شرك در حوزه ربوبيت و رازقيت الهي است. «5» چنانكه بسياري از آيات نيز بر توحيد عملي يا توحيد عبادي پروردگار عالم تاكيد مي‌كند. «6»

در كنار نظام غالب اعتقادي اهالي مكه كه مبتني بر شرك و بت‌پرستي بود، معدود افراد و خانواده‌هايي نيز وجود داشتند كه اعتقادات توحيدي كامل داشته و به «حنفاء» معروف بودند. علاوه برآن بايد افزود كه در آن روزگار طوايفي از يهود در سرزمين يمن و مدينه زندگي كرده و پاره‌اي از مسيحيان نيز در نواحي شام و يمن به سر مي‌بردند كه اعراب جاهلي كم‌وبيش با آنان ارتباط داشتند. «7»

3- نظام اخلاقي‌

جامعه عربستان به هنگام بعثت پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم از جهت اخلاقي نظامي منحط و غير (1)- الفتح، 26

(3)- النساء، 48 و 116.

(4)- لقمان، 25

(5)- حمد، 2، فاطر، 3

(6)- الانعام، 161 و 162

(7)- القرآن الكريم و روايات المدرستين، 1/ 81