در آمدی بر تاریخ قرآن (معارف) صفحه 33

انساني داشت. قرآن از اين جامعه با تعبير «جاهليت» توصيف كرده است. «1» در آن جامعه زن به عنوان نيمي از انسانيت حرمت و احترامي نداشت به طوري كه در بدو تولد زنده به گور شده و يا به خواري نگهداري و بزرگ مي‌شد، «2» و در بزرگي نيز همانند يك كالا به ارث رسيده «3» و يا بر «بغاء» وادار مي‌گشت. «4» در آن جامعه اقسام انحرافات از جمله دزدي، شرابخواري، قمار، خونريزي، دروغ و عهدشكني رواج كامل داشت كه نتيجه آن نيز از بين رفتن آرامش و امنيت فردي و اجتماعي بود. آيات قرآن در بيان مفاسد موجود در عصر بعثت بسيار گويا و روشنگر است از جمله آيات 31 الي 38 سوره بني اسرائيل تصوير روشني از نظام اخلاقي و اجتماعي عربستان در عصر نزول قرآن را به دست مي‌دهد.

4- نظام اقتصادي‌

نظام اقتصادي عصر جاهليت به‌طور كلي بر تجارت و زراعت مبتني بود، به اين صورت كه اهالي مكه- به ويژه قريش- به تجارت اشتغال داشتند. در مقابل، كار اصلي اهالي مدينه و شهرهاي مجاور آن و نيز طائف و يمن و مناطق عرب‌نشين مجاور شام و عراق بر مدار زراعت و كشاورزي بود. «5» قرآن كريم از نظام تجاري موجود در قريش به اين شكل خبر مي‌دهد كه: لِإِيلافِ قُرَيْشٍ إِيلافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتاءِ وَ الصَّيْفِ فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَيْتِ الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَ آمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ. «6»

در اين آيات مراد از ايلاف قريش، نوعي قرارداد يا ارتباط اجاره‌اي است كه بزرگان (1)- الفتح، 26، الاحزاب، 31

(3)- النساء، 19

(4)- بغاء عبارت از نوعي تجاوز از حد است (قاموس قرآن، 1/ 208). اشاره به آيه 33 النور كه مي‌فرمايد:

«وَ لا تُكْرِهُوا فَتَياتِكُمْ عَلَي الْبِغاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّناً». در اين آيه مراد از «بغاء» زنا است، زيرا حد زن آن است كه زنا نكند

(5)- القرآن الكريم و روايات المدرستين، 1/ 32

(6)- قريش، 1 الي 4