در آمدی بر تاریخ قرآن (معارف) صفحه 36

آنها سؤالاتي طرح كرده و مشركان همان سؤالات را با مسلمانان در ميان مي‌گذاشتند. «1»

اين در شرايطي بود كه يهوديان قبل از بعثت رسول خدا صلّي اللّه عليه و اله و سلّم در انتظار ظهور آن بزرگوار به سر برده و با اميد به اين ظهور، پيروزي بر مشركان را متوقع بودند، امّا پس از بعثت پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم آنها به جاي تصديق پيام آن حضرت راه كفر و عناد در پيش گرفتند. «2» و با اتحاد با مشركان منشأ توطئه‌هايي در تاريخ اسلام شدند كه نتيجه آن برخوردهاي مسلمانان با آنها در جنگهاي بني نظير، بني قريظه ... و در نتيجه قطع نفوذ آنها از جزيرة العرب گرديد. «3»

جمع‌بندي و نتيجه‌گيري‌

آنچه در شناخت وضعيت جامعه عربستان گفته شد، بيان كوتاهي از وضعيت اين جامعه قبل از بعثت پيامبر اسلام صلّي اللّه عليه و اله و سلّم بود. طبعا براي اطلاع بيشتر بايد به منابع تاريخي مراجعه كرد و يا در مجموع آيات قرآن كه اشاره‌اي بر تاريخ جاهليت دارد، تدبر نمود.

چنانكه دكتر جواد علي در كتاب «المفصّل في تاريخ العرب قبل الاسلام» سيماي خوبي از اين دوره به دست داده است، اما با توجه به همين اشارات كوتاه، اينك مي‌توان با عصر بعثت پيامبر صلّي اللّه عليه و اله و سلّم آشنا شد و نزول قرآن را ابتدا در مكه و سپس در مدينه- با ويژگي‌ها و تأثيراتي كه گذاشته است- مورد بررسي قرار داد، در اين مسير است كه حقايق مهمي نيز در خصوص تاريخ قرآن به دست مي‌آيد، لذا مستند اين مباحث آينده در درجه نخست آيات قرآن و سپس رواياتي است كه در اطراف آنها وجود دارد. (1)- بنگريد به آيات «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ» الاسراء، 85، «يَسْئَلُونَكَ عَنْ ذِي الْقَرْنَيْنِ» (الكهف، 83). اين سؤالات را يهوديان به مشركان ياد داده و آنها از مسلمانان مي‌پرسيده‌اند. (مجمع البيان، 6/ 674، تفسير القرآن العظيم، 3/ 106)

(3)- گزارش اجمالي اين جنگها و قطع نفوذ يهوديان از جزيرة العرب را بنگريد در سوره‌هاي الاحزاب، 26 و 27، الحشر، 2 الي 4 و تفسير همين آيات در تفاسير مجمع البيان و الميزان