در آمدی بر تاریخ قرآن (معارف) صفحه 50

8- القائات شياطين‌

به نظر مي‌رسد كه شيطان به عنوان موجودي شرور و خبيث مورد اعتقاد كفار و مشركان نيز بوده است. از اين‌رو آنان نزول قرآن را منتسب به شيطان كرده و اين موضوع را در بين مردم شايع كرده بودند. اصل اين نسبت و ادعا در قرآن وارد نشده اما جواب اين ادعا به اين شكل در سوره شعرا آمده است:

وَ ما تَنَزَّلَتْ بِهِ الشَّياطِينُ وَ ما يَنْبَغِي لَهُمْ وَ ما يَسْتَطِيعُونَ إِنَّهُمْ عَنِ السَّمْعِ لَمَعْزُولُونَ «1»

و نيز در سوره تكوير آمده است:

وَ ما صاحِبُكُمْ بِمَجْنُونٍ وَ لَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبِينِ وَ ما هُوَ عَلَي الْغَيْبِ بِضَنِينٍ وَ ما هُوَ بِقَوْلِ شَيْطانٍ رَجِيمٍ فَأَيْنَ تَذْهَبُونَ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعالَمِينَ «2»

9- كلام ساختگي به دليل وقوع نسخ‌

در برخي از موارد مشركان اين اشكال را مطرح مي‌كردند كه به فرض آنكه قرآن طبيعتي الهي داشته باشد، نبايستي نسخ و تبديل در آيات و احكام آن راه يابد. به عقيده منكران نسخ، عقيده به نسخ مستلزم نسبت دادن جهل به خداوند است. و در صورت وقوع نسخ و تبديل در عبارات و مفاهيم يك كتاب، آن كتاب ماهيتي الهي نداشته بلكه ماهيتي بشري دارد كه به‌طور طبيعي دستخوش تبديل و يا تجديدنظر شده است. و از آنجا كه احكام الهي نسبت به احكام اديان قبل متضمن مواردي از نسخ بود، كفار و مشركان به تبع يهوديان- كه منكر نسخ در احكام الهي بودند- تلاش مي‌كردند كه ماهيت آسماني قرآن را زير سؤال برده و آن را كلامي ساختگي و افترائي جلوه دهند. ادعاي مشركان و جواب قرآن در سوره نحل چنين آمده است:

وَ إِذا بَدَّلْنا آيَةً مَكانَ آيَةٍ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما يُنَزِّلُ قالُوا إِنَّما أَنْتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ (1)- شعراء، 210 الي 212