شیعه شناسی و پاسخ به شبهات جلد 2 صفحه 338

حلبی می گوید: «به سند صحیح رسیده که «حیّ علی خیر العمل» در عهد رسول خدا (صلی الله علیه وآله)جزء اذان بوده است تا آنکه در زمان عمر از آن منع شد.» (1) .

تفتازانی در حاشیه خود بر شرح عضد بر «مختصر الاصول» ابن حاجب می گوید: «حیّ علی خیر العمل» در عهد رسول خدا (صلی الله علیه وآله) جزء اذان بود، و این عمر بود که مردم را از قرائت آن منع کرد تا اینکه با اشتغال به نماز از جهاد باز نایستند.» (2) .

شوکانی می گوید: «به طریق صحیح به اثبات رسیده که «حیّ علی خیر العمل» در عهد رسول خدا (صلی الله علیه وآله) جزء اذان بوده و در مأذنه ها قرائت می شده است تا زمان عمر که از آن منع شد.» (3) .

از آنجا که اصل قرائت به آن در زمان رسول خدا (صلی الله علیه وآله) ثابت بوده و دلیلی بر نسخ آن به امر رسول خدا نیست لذا می توان جزئیّت آن را به استصحاب نیز ثابت نمود.

اجتهاد عمر

اجتهاد و علتی که برای نهی عمر از گفتن «حیّ علی خیر العمل» در اذان نقل می کنند این است که او به جهت آن که مردم با اشتغال فراوان به نماز از جهاد باز نمانند، از «حیّ علی خیر العمل» نهی کرده است. این اجتهاد به دلایلی ناقص است، زیرا:

اوّلاً: در زمان رسول خدا (صلی الله علیه وآله) ضرورت جهاد و دفاع، نسبت به زمان عمر بن خطاب بیشتر احساس می شده است؛ در حالی که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نه تنها از آن نهی نکرده، بلکه به آن امر نموده است.

ثانیاً: بر فرض که عمر به این جهت نهی از «حیّ علی خیر العمل» کرده باشد؛ لکن مقطعی بوده و دائمی نیست. به عبارت دیگر، حکم ولائی است نه اصلی و دائمی، و همیشه موقع جهاد نیست. اکنون باید پرسید که چرا اهل سنت به کلّی ـ چه در حال جهاد و چه درصلح ـ «حیّ علی خیرالعمل» راازاذان برداشتهوبعداز«حیّ علی الفلاح» نمی گویند؟

1- السیرة الحلبیة، ج2، ص98.

2- مبادئ الفقه الإسلامی، ص38.

3- نیل الأوطار، ج2، ص32.