سیمای عقاید شیعه : ترجمه کتاب دلیل المرشدین الی الحق الیقین صفحه 183

می گیرد. لیکن این غفلت از حقیقت و موقعیت بیعت است. بیعت در زندگی عرب و پس از رحلت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، تبلور همان چیزی است که پیشتر بود. مثلًا بیعت مسلمانان با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به معنای اعتراف به پیشوایی و ریاست او نبود، تا چه رسد به نصب و تعیین او به ریاست. بیعت کنندگان پس از ایمان به نبوت پیامبر صلی الله علیه و آله و اعتراف به رهبری و زعامت او، می خواستند آن چه را که لازمه آن ایمان است، یعنی تعهّد و التزام به اوامر پیامبر صلی الله علیه و آله، پس از اقرار به نبوت و رهبری او، فراهم آورند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به آنان می فرمود:

«اگر به من ایمان آورده اید، پس با من بیعت کنید که مرا اطاعت کنید، نماز بخوانید، زکات بپردازید و تا پای جان از من دفاع کنید و از جنگ نگریزید.»

در آن هنگام، هدف از بیعت اعتراف به منصب نبوّت آن حضرت یا انتخاب و تعیین او برای حکومت و ولایت نبود، بلکه برای تأکید عملی و التزام به لوازم ایمانی بود که قبلًا داشتند. این در بیعت دوم انصار در منا و در بیعت اصحاب با آن حضرت در حدیبیه آشکار است. بر اساس آن چه گفته شد، بیعت راهی برای تعیین حاکم و انتخاب رهبر نیست. رهبر و پیشوا با گفتگو و پذیرش گروه حاضر تعیین می شود، سپس آن انتخاب در قالب یک احساس بیعت و پذیرش و تعهد انجام می یابد. گویا بیعت، تأکیدی است بر آن چه ملتزم شده اند و تبلوری از چیزی است که در باره آن سخن گفته اند و در دل دارند. بر فرض هم که بیعت، راهی برای تعیین حاکم باشد، یکی از راه هاست، نه تنها راه. پس اگر معلوم شود که مردم، حکومت و زمامداری کسی را از راهی به جز بیعت پسندیده و پذیرفته اند و از راهی آن رضایت را ابراز کرده اند، همین کافی است که او پیشوای لازم الاطاعه باشد، چون این شیوه به پیمان و قرارداد شبیه تر است.

افزون بر این که شورا یا بیعت گروه حاضر، در جایی راهی برای تعیین حاکم به شمار می رود که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شخصی را برای رهبری تعیین نکرده باشد، و الّا آن بیعت، ردّ آن نصّ صریح و اجتهاد در مقابل نصّ است. در حالی که سخنان متواتر و فراوانی از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است که علی علیه السلام را به وصایت و جانشینی تعیین کرده است.