سیمای عقاید شیعه : ترجمه کتاب دلیل المرشدین الی الحق الیقین صفحه 375

1- بسم اللَّه، جزء فاتحه

بسمله جزئی از سوره فاتحه است. چند نکته بر آن دلالت می کند:

اول: شافعی با سند خود روایت کرده که معاویه به مدینه آمد و در آنجا نماز خواند و بسم اللَّه نخواند و هنگام رفتن به رکوع و سجود هم تکبیر نگفت. چون سلام نماز را گفت، مهاجران و انصار ندا دادند: ای معاویه، از نماز دزدیدی، بسم اللَّه کو؟ تکبیر هنگام رکوع و سجود کو؟ سپس نماز را همراه بسم اللَّه و تکبیر دوباره خواند.

شافعی گوید: معاویه حاکمی نیرومند و با شوکت بود و اگر آشکار گفتن بسم اللَّه نزد همه مهاجران و انصار امری ثابت نبود، نمی توانستند به سبب نگفتن بسم اللَّه به او اعتراض کنند. (1) می گوییم: اگر نه اینکه بسم اللَّه جزء سوره فاتحه است، مهاجران و انصار نسبت به نگفتن آن یا بلند نگفتن آن به او اعتراض نمی کردند. این روایت هم بر جزء بودن بسم اللَّه و هم بر لزوم بلند گفتن آن دلالت می کند، پس می توان در هر دو مورد به آن استدلال کرد.

دوم: شافعی از مسلم، از ابن جریج، از ابن ابی ملیکه، از ام سلمه نقل می کند که گفته است: رسول خدا صلی الله علیه و آله سوره فاتحه را خواند، بسم اللَّه را یک آیه به شمار آورد، «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ» را یک آیه، «الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» را یک آیه، «مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» را یک آیه، «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ» را یک آیه، «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ» را یک آیه، «صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلَا الضَّالِّینَ» را هم یک آیه. (2) سوم: حاکم از ام سلمه روایت کرده که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در نماز، «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» خواند و آن را یک آیه حساب کرد، «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ» را آیه دوم،

1- مسند شافعی: ص 13؛ تفسیر فخررازی: ج 1، ص 204، مستدرک حاکم: ج 1، ص 233

2- المستدرک: ج 1، ص 232