سیمای عقاید شیعه : ترجمه کتاب دلیل المرشدین الی الحق الیقین صفحه 406

از ما نمی توانست صورت خود را بر زمین بگذارد، لباس خود را پهن می کرد و بر آن سجده می کرد. (1) آنچه نسائی روایت کرده نیز مؤید آن است: هرگاه در نیمه های روز پشت سر پیامبر صلی الله علیه و آله نماز می خواندیم، برای گریز از گرما بر لباس هایمان سجده می کردیم. (2) روایات دیگری هم هست که دلالتی ندارد، چون بیش از این نمی رساند که پیامبر صلی الله علیه و آله روی پوست نماز خوانده، اما اینکه بر آن سجده کرده، دلالتی بر آن ندارد.

3- مغیره بن شعبه گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله بر حصیر و پوست دبّاغی شده نماز می خواند. (3) این روایت با آنکه به خاطر یونس بن حرث ضعیف است، نمی تواند با روایات مربوط به دو مرحله پیشین هم برابری و مقابله کند.

حاصل بحث

کسی که در روایات تأمل کند، بی تردید می یابد که مسأله سجده در نماز دو یا سه مرحله داشته است. در مرحله اول، واجب بوده بر زمین سجده کنند و مسلمانان مجاز به سجده بر غیر آن نبودند. در مرحله دوم رخصت سجده بر روییدنی های زمین آمد. پس از این دو مرحله، مرحله دیگری نبود مگر سجود بر لباس به خاطر عذر یا ضرورت. پس آنچه از روایات در مورد سجده بر پوست و امثال آن بر می آید در صورت ضرورت است، یا اصلًا دلالتی بر سجود بر آن ندارد، بلکه تنها می رساند که روی آن نماز می خواند.

از اینجا به روشنی معلوم می شود آنچه شیعه به آن پایبند است، همان چیزی است که در سنت نبوی بوده و سرانگشتی از آن منحرف نشده است. شاید فقیهان این را بهتر از

1- صحیح بخاری: ج 2، ص 64، کتاب الصلاه.

2- جامع الأصول: ج 5، ص 468، شماره 3660

3- سنن ابی داود: باب نماز بر خمره، شماره 331