بر بال اندیشه صفحه 524

اخلاق حضرت سجاد علیه السلام

هر عمل ارادی که از انسان صادر می شود«سلوک»نامیده می شود.برای سلوک و اعمال ارادی،احساس های نفسانی مانند:غریزه و عادت وجود دارد که منشأ اعمال و سلوک ماست و جمیع کردار ما از آن احساس های نفسانی صادر می گردد.

ما متوجه احساس های نفسانی نمی شویم؛ولی آثار آن را حس می نمائیم.

آثار احساس های نفسانی،سلوک و اعمال ارادی ماست،ما غرایز را حس نمی کنیم؛ولی چیزهائی که از غریزه ها صادر می شود حس می نمائیم،پس هر عملی که از ما صادر می شود از یک غریزه و مصدر نفسانی سرچشمه گرفته است.

علم اخلاق که یکی از علوم پر بهای بشری است،فقط از ظواهر اعمال بحث نمی کند؛بلکه در اساس و منشأ عمل توجه دارد.همان طوری که علمای علوم دیگر به نظر ظاهر موجودات قانع نمی شوند،مگر علل و اسباب آن را بشناسند، همین علمای اخلاق در اساس سلوک توجه نموده و اساس را اگر بد است معالجه و اگر خوب است تشجیع می نمایند.

رهبران اخلاقی جامعه انسانی انبیا و ائمه هدی هستند که کردار و اعمال آنان، ترازوی شناخت فضائل اخلاقی است.یکی از نمونه های کامل و بارز اخلاق انسانی حضرت سجاد،زین العابدین علیه السلام است.

امام چهارم علیه السلام با اصحاب خود در مسجد نشسته بودند،یکی از بستگان حضرت وارد شد و نسبت به امام اسائه ادب کرد،حضرت در جواب او چیزی نفرمود،آنگاه صبر کرد تا تاریکی شب همه جا را فرا گرفت؛امام به در خانه آن شخص رفت،صاحب خانه به در منزل آمد،امام فوراً به او سلام کرد و فرمود: