دیدگاههای دو خلیفه صفحه 242

عمر نصف اموال معاویه بن ابی سفیان را نگرفت و او را از مقاسمه اموال و از توبیخ بخاطر استخدام نگهبان و به راه انداختن هیئت های عظیم و محجوب ماندن از مردم استثنا نمود.

ما در نام تمامی والیانی که عمر نصف اموالشان را گرفت دقت کردیم ولی از معاویه نامی نیافتیم! در حالیکه علی (علیه السلام) به زیاد، امین بیت المال بصره چنین نوشت: اگر خبردار شوم که در غنائم مسلمانان به کم یا زیاد خیانت کرده ای چنان بر تو سخت می گیرم که فقیر و مسکین و خوار و ناچیز گردی. والسلام.(52)

استخدام آزادشدگان

ابوبکر و عمر آزادشدگان را بیش از مسلمانان باسابقه استخدام کردند.

خلیفه عمر بن الخطاب گفت: اگر به گذشته باز می گشتم و از نو شروع می کردم یک نفر از آزاد شده ها را به کار نمی گرفتم.(53)

عمر بعد از مجروح شدن سخن مهمی به عثمان گفت: گویا می بینم قریش بخاطر دوست داشتن تو، این امر (خلافت) را به گردن تو انداخته است. و تو بنی امیّه و بنی ابی معیط را بر گردن مردم سوار کرده و در غنائم، آنان را مقدّم داشته ای.(54)

و قبل از مردن، عثمان را به کشته شدن در اثر هجوم مردم و ذبح شدن در بستر بخاطر بخشیدنِ بدونِ انصافِ اموال به بنی امیّه، هشدار داد. و ظاهر خبر نشان می دهد که این هشدار برگرفته

از سخن رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) است.(55) و عده ای بر عمر بخاطر استخدام آزادشدگان احتجاج کردند که در کتاب شرح نهج البلاغه گفتار آنان ذکر شده است:

عجیب تر از آن، سخن عمر در پاسخ کسانی بود که می گفتند: تو یزید بن ابی سفیان و سعید بن العاص و معاویه و فلان و فلان را که از مؤلفه ی قلوبِ از آزادشدگان و فرزندان آزادشدگان هستند به کار گرفتی و علی و عباس و زبیر و طلحه را رها کردی.

او گفت: اما علی، او هوشیارتر از آنست، و اما آن گروه از قریش، من می ترسم در شهرها پراکنده شوند و فساد را در آنها زیاد کنند.(56)