دیدگاههای دو خلیفه صفحه 29

یعنی: گاهی گناهان بزرگ را با غیر آنها می پوشانم و گاهی آنها را بیان می کنم و صراحت می ورزم. ...

در ضرب المثل می گویند: صرَّح الحقُّ عن مَحضِهِ یعنی حق کشف شد. و «ازهری» گفته است که: صَرَحَ الشییء و صَرَّحَهُ و أَصْرَحَهُ زمانی گفته می شود که شییء را بیان کند و ظاهر نماید، و گفته می شود: صَرَّحَ فلان ما فی نفسه تصریحاً یعنی: آنچه در باطن داشت آشکار نمود. و تصریح بر خلاف تعریض یا گفتن به کنایه است.(21)

عمر بن الخطاب تصریحات بسیار و نادری بر زبان جاری کرده است که با آن، نکات مبهم بسیاری از حوادث و زوایای مخفی اوضاع و حقیقت اشخاص و درجه ی علوم آنها را

روشن و آشکار نموده است.

صراحت عمر در قضایای علمی

قتاده می گوید: از عمر درباره ی مردی که زنش را در جاهلیّت دوبار طلاق داده بود و در اسلام یک بار، سؤال شد.

عمر گفت: نه تو را امر می کنم و نه تو را نهی می نمایم.

پس عبدالرحمن گفت: لکن من تو را امر می کنم، طلاق تو در زمان شرک حساب نمی شود.(22)

بنابراین مقصود سخن خلیفه که گفت: «نه امر می کنم نه نهی» آنست که: نمی دانم.

و از احادیثِ مشهورِ نقل شده از عمر، (که بر ضدِ احادیثی که دست قصه گویان در زمان بنی امیه بوجود آورد، قیام کردند) این گفتار اوست: ای عمر همه ی مردم از تو داناترند، و در تعبیری دیگر: حتی پیره زنان، ای عمر.(23)