شیعه پاسخ می گوید صفحه 107

در حالی که اگر پای این گونه اجتهادات و تفسیر به رأی ها در آیات قرآن باز شود ، چیزی از ظواهر قرآن برای عمل باقی نمی ماند ، اگر ما مجاز باشیم «مسح» را به معنای «عدم اسراف در شستن» بگیریم ، همه ظواهر آیات را می توان طور دیگری تفسیر کرد .

اجتهاد در مقابل نص و تفسیر به رأی

قراین بسیاری نشان می دهد که اجتهاد در مقابل نص آن گونه که در عصر و زمان ما امر قبیح و غیر قابل قبولی شمرده می شود ، در اعصار نخستین اسلام چنین نبوده ، و به تعبیر دیگر آن تعبّد و تسلیم مطلقی که ما امروز در برابر سخنان پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و آیات قرآن مجید داریم در آن اعصار به این قوّت و شدّت نبوده است .

مثلا هنگامی که «عمر» این سخن معروف خود را گفت : «متعتان کانتا محللتان فی زمن النبی(صلی الله علیه وآله) و أنا احرمهما و اعاقب علیهما متعه النساء و متعه الحج ; دو متعه در عصر پیامبر(صلی الله علیه وآله)حلال بود و من آن دو را

تحریم می کنم و هر که مخالفت کند او را مجازات خواهم کرد ، متعه زنان و متعه حج(1) (حجّ تمتّع به صورت خاص آن)» . کمتر شنیده ایم یا نشنیده ایم کسی از صحابه بر او خرده گرفته باشد که اجتهاد در برابر نص آن هم با این شدّت و غلظت جایز نیست .

حال آن که اگر در زمان ما بزرگترین دانشمندان وفقهای اسلام چنین سخنی بگویند که «فلان عمل در عصر پیامبر(صلی الله علیه وآله)حلال بوده و من آن را تحریم می کنم» ، همه از او تعجّب می کنند و سخنش را بی ارزش و غیر قابل قبول می دانند و می گویند هیچ کس حق ندارد حلال خدا را حرام و حرام خدا را حلال کند ، زیرا نسخ احکام یا اجتهاد در برابر نصوص برای هیچ کس معنا ندارد .

ولی در عصر نخستین چنین نبود ، به همین دلیل مواردی را می بینیم که بعضی از فقها در برابر احکام الهی به خود اجازه مخالفت می دادند و احتمالا مسأله انکار مسح بر پاها و تبدیل آن به غسل از این قبیل بوده است .

شاید بعضی فکر می کردند ، چه بهتر که پاهایی که غالباً در معرض آلودگی است بشویند ، مسح کردن آن چه فایده ای دارد ، به خصوص این که گروهی در آن اعصار اصلا پا برهنه بودند و کفش به پا نمی کردند ، به همین دلیل یکی از احترامات میهمان این بوده که به هنگام ورود ، آب می آوردند و پاهای او را می شستند !